ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ
Πληροφόρηση. Με τον όρο πληροφόρηση δεν εννοούμε την απλή παροχή πληροφοριών στα ενδιαφερόμενα άτομα, αλλά μια ολόκληρη σειρά ενεργειών, όπως είναι η συγκέντρωση, η αξιολόγηση, η οργάνωση και η διάδοση των πληροφοριών τόσο στους άμεσα ενδιαφερόμενους όσο και στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.
Σχολικό Εγχειρίδιο ΣΕΠ Γ΄ Γυμνασίου
Ποιες ιδιότητες διασφαλίζουν την ποιότητα των πληροφοριών;
§ Εγκυρότητα, ακρίβεια και σαφήνεια: οι πληροφορίες να ισχύουν, να είναι αληθείς, να περιέχουν ορθά στοιχεία, τα οποία να παρουσιάζονται με σαφή και εύκολα αντιληπτό από όλους τους ενδιαφερόμενους τρόπο.
§ Να είναι έγκαιρες: οι πληροφορίες να είναι διαθέσιμες στην κατάλληλη χρονική στιγμή. Για παράδειγμα, είναι έγκαιρες οι πληροφορίες για το ποια δικαιολογητικά απατούνται για εγγραφή σπουδαστών σε ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα, όταν δοθούν αρκετό χρόνο πριν από την ημερομηνία της εγγραφής. Είναι έγκαιρη η ανακοίνωση για τη διεξαγωγή κάποιου διαγωνισμού για πρόσληψη υπαλλήλων, αν δημοσιευτεί αρκετά νωρίς, ώστε να προλάβουν οι υποψήφιοι να προετοιμαστούν και να κάνουν τις απαραίτητες ενέργειες.
§ Επικαιρότητα: οι πληροφορίες να είναι επίκαιρες, να είναι πρόσφατες (π.χ. ο αριθμός εισακτέων στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση, τα στοιχεία για την ανεργία κτλ.).
§ Εξειδίκευση: οι πληροφορίες να είναι ειδικές, να αφορούν το ζήτημα που εξετάζεται ή το θέμα που ενδιαφέρει στη συγκεκριμένη στιγμή.
§ Αξιοπιστία της πηγής: οι πληροφορίες να προέρχονται από ασφαλείς και αξιόπιστες πηγές, ώστε να μπορούν να ελεγχθούν ως προς την ακρίβεια και ορθότητά τους.
§ Πληρότητα: να μην παρουσιάζονται ελλιπείς πληροφορίες, ηθελημένα ή αθέλητα (π.χ. να γίνεται πλήρης παρουσίαση του εκπαιδευτικού συστήματος, χωρίς παράλειψη κάποιων εκπαιδευτικών διεξόδων).
§ Δυνατότητα πρόσβασης: να μπορεί ο κάθε ενδιαφερόμενος να ενημερωθεί με εύκολο και άμεσο τρόπο πάνω σε ένα θέμα που τον αφορά, έχοντας πρόσβαση στις ανάλογες πληροφορίες (για παράδειγμα μια προκήρυξη για κάλυψη θέσεων εργασίας που διακινείται μόνο από το διαδίκτυο δεν είναι προσβάσιμη, προσπελάσιμη από τα άτομα που δεν έχουν Η/Y ή δεν γνωρίζουν τη χρήση του Η/Y).
Σχολικό Εγχειρίδιο ΣΕΠ Γ΄ Γυμνασίου
Θετικά αποτελέσματα της έγκυρης πληροφόρησης (ενδεικτικά):
· Διασφάλιση δημοκρατικού πολιτεύματος – καταστολή δημαγωγίας και λαϊκισμού.
· Στηλίτευση διαφθοράς, αδικίας κτλ.
· Πνευματική καλλιέργεια – κριτική σκέψη.
· Πλουραλισμός απόψεων – εξάλειψη δογματισμού και φανατισμού.
· Ευαισθητοποίηση ατόμου γύρω από κοινωνικά προβλήματα και φαινόμενα – δραστηριοποίηση – συμμετοχή στα κοινά.
· Γνώση και συμμετοχή στις κατακτήσεις της επιστήμης, της τεχνολογίας κτλ.
· Αντικειμενική αντίληψη για τους συνανθρώπους.
· Αμοιβαία κατανόηση των λαών – ανεκτικότητα – γεφύρωση αποστάσεων.
Προσθέστε τις δικές σας ιδέες
·
Παραπληροφόρηση
Παραπληροφόρηση ονομάζουμε την εσκεμμένη διάδοση ψευδών ή παραποιημένων ειδήσεων με στόχο να οδηγηθεί η κοινή γνώμη προς ορισμένη κατεύθυνση.
Αίτια (ενδεικτικά):
· Εξάρτηση των ΜΜΕ από ισχυρά πολιτικά και οικονομικά κέντρα εξουσίας.
· Ανταγωνισμός στα ΜΜΕ – εμπορευματοποίηση – κυνήγι τηλεθέασης/ πωλήσεων.
· Ευθύνη δημοσιογράφων – μη τήρηση δημοσιογραφικής δεοντολογίας.
· Ελλιπής κριτική ικανότητας σύγχρονου ανθρώπου.
· Έλλειψη ελεύθερου χρόνου - επιδερμική ενημέρωση.
Προσθέστε τις δικές σας ιδέες
·
Συνέπειες (ενδεικτικά):
· Χειραγώγηση – αποπροσανατολισμός κοινής γνώμης.
· Νόθευση δημοκρατικού πολιτεύματος – λαϊκισμός – δημαγωγία.
· Παθητικοποίηση του δέκτη – μετατροπή σε άβουλο ον.
· Μαζοποίηση.
Προσθέστε τις δικές σας ιδέες
·
Τρόποι Αντιμετώπισης (ενδεικτικά):
· Ανεξαρτησία ΜΜΕ από οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα.
· Έλεγχος τήρησης του κώδικα δημοσιογραφικής δεοντολογίας από την πολιτεία μέσω ειδικών οργάνων (π.χ. Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης) – κυρώσεις.
· Αξιοκρατική επιλογή των εκπροσώπων των ΜΜΕ.
· Θεσμική κατοχύρωση της ελεύθερης πλουραλιστικής ενημέρωσης.
· Αφύπνιση της κριτικής ικανότητας του ατόμου (οικογένεια, παιδεία, ατομική ευθύνη).
Προσθέστε τις δικές σας ιδέες
·
·
Δημοσιογραφική Δεοντολογία
Ο Κώδικας Επαγγελματικής Ηθικής και Κοινωνικής Ευθύνης των δημοσιογράφων-μελών της Ε.Σ.Η.Ε.Α. έχει στόχο:
· Να επαναβεβαιώσει και διασφαλίσει τον κοινωνικό ρόλο του δημοσιογράφου στις νέες συνθήκες, που διαμορφώνουν ο γιγαντισμός, το ολιγοπώλιο στο ιδιοκτησιακό καθεστώς, η αυξημένη εμβέλεια και επιρροή των Μ.Μ.Ε. και η παγκοσμιοποίηση της επικοινωνίας.
· Να αποθαρρύνει και να αντιστέκεται σε κάθε απόπειρα κρατικού ή άλλου επηρεασμού με τον αυτοκαθορισμό κανόνων υπεύθυνης επαγγελματικής λειτουργίας.
· Να κατοχυρώσει την ελευθερία της πληροφόρησης και της έκφρασης, την αυτονομία και αξιοπρέπεια του δημοσιογράφου και να θωρακίσει την ελευθεροτυπία επ’ αγαθώ της δημοκρατίας και της κοινωνίας.
Πηγή ΕΣΗΕΑ
Βασικές αρχές δημοσιογραφικής δεοντολογίας:
Επαγγελματική ακεραιότητα
Το δικαίωμα του ανθρώπου και του πολίτη να πληροφορεί και να πληροφορείται ελεύθερα είναι αναφαίρετο. Η πληροφόρηση είναι κοινωνικό αγαθό και όχι εμπόρευμα ή μέσο προπαγάνδας. Ο δημοσιογράφος δικαιούται και οφείλει:
α. Να θεωρεί πρώτιστο καθήκον του προς την κοινωνία και τον εαυτό του τη δημοσιοποίηση όλης της αλήθειας.
β. Να θεωρεί προσβολή για την κοινωνία και πράξη μειωτική για τον εαυτό του τη διαστρέβλωση, την απόκρυψη, την αλλοίωση ή την πλαστογράφηση των πραγματικών περιστατικών.
γ. Να σέβεται και να τηρεί το διακριτό της είδησης, του σχολίου και του διαφημιστικού μηνύματος, την αναγκαία αντιστοιχία τίτλου και κειμένου και την ακριβή χρησιμοποίηση φωτογραφιών, εικόνων, γραφικών απεικονίσεων ή άλλων παραστάσεων.
δ. Να μεταδίδει την πληροφορία και την είδηση ανεπηρέαστα από τις προσωπικές πολιτικές, κοινωνικές, θρησκευτικές, φυλετικές και πολιτισμικές απόψεις ή πεποιθήσεις του.
ε. Να ερευνά προκαταβολικά, με αίσθημα ευθύνης και με επίγνωση των συνεπειών, την ακρίβεια της πληροφορίας ή της είδησης που πρόκειται να μεταδώσει.
στ. Να επανορθώνει χωρίς χρονοτριβή, με ανάλογη παρουσίαση και ενδεδειγμένο τονισμό, ανακριβείς πληροφορίες και ψευδείς ισχυρισμούς, που προσβάλλουν την τιμή και την υπόληψη του ανθρώπου και του πολίτη και να δημοσιεύει ή να μεταδίδει την αντίθετη άποψη, χωρίς, αναγκαστικά, ανταπάντηση, η οποία θα τον έθετε σε προνομιακή θέση έναντι του θιγομένου.
Σεβασμός της ιδιωτικής ζωής και της προσωπικότητας του ανθρώπου
Η δημοσιογραφία, ως επάγγελμα, αλλά και κοινωνικό λειτούργημα, συνεπάγεται δικαιώματα, καθήκοντα και υποχρεώσεις. Ο δημοσιογράφος δικαιούται και οφείλει:
α. Να αντιμετωπίζει ισότιμα τους πολίτες, χωρίς διακρίσεις εθνικής καταγωγής, φύλου, φυλής, θρησκείας, πολιτικών φρονημάτων, οικονομικής κατάστασης και κοινωνικής θέσης.
β. Να σέβεται την προσωπικότητα, την αξιοπρέπεια και το απαραβίαστο της ιδιωτικής ζωής του ανθρώπου και του πολίτη. Μόνο όταν το επιτάσσει το δικαίωμα της πληροφόρησης μπορεί να χρησιμοποιεί, πάντοτε με τρόπο υπεύθυνο, στοιχεία από την ιδιωτική ζωή προσώπων που ασκούν δημόσιο λειτούργημα ή έχουν στην κοινωνία ιδιαίτερη θέση και ισχύ και υπόκεινται στον κοινωνικό έλεγχο.
γ. Να σέβεται το τεκμήριο της αθωότητας και να μην προεξοφλεί τις δικαστικές αποφάσεις.
δ. Να σέβεται την κατοχυρωμένη με διεθνείς συμβάσεις προστασία των ανηλίκων και των προσώπων με ειδικές ανάγκες και με σοβαρά προβλήματα υγείας.
ε. Να αντιμετωπίζει με διακριτικότητα και ευαισθησία τους πολίτες, όταν αυτοί βρίσκονται σε κατάσταση πένθους, ψυχικού κλονισμού και οδύνης, καθώς και αυτούς που έχουν εμφανές ψυχικό πρόβλημα, αποφεύγοντας να προβάλει την ιδιαιτερότητά τους.
στ. Να μην αποκαλύπτει, άμεσα ή έμμεσα, την ταυτότητα των θυμάτων βιασμού τα οποία επέζησαν της εγκληματικής πράξης.
ζ. Να ελέγχει και να τεκμηριώνει τις πληροφορίες, που αναφέρονται στον ευαίσθητο τομέα της υγείας, όπου η παραπλανητική πληροφόρηση και η εντυπωσιακή προβολή μπορούν να προκαλέσουν αδικαιολόγητη αναστάτωση στην κοινή γνώμη.
η. Να συλλέγει και να διασταυρώνει τις πληροφορίες του και να εξασφαλίζει την τεκμηρίωσή τους (έγγραφα, φωτογραφίες, κασέτες, τηλεοπτικές εικόνες) με δημοσιογραφικά θεμιτές μεθόδους, γνωστοποιώντας πάντοτε τη δημοσιογραφική του ιδιότητα.
θ. Να τηρεί το επαγγελματικό απόρρητο ως προς την πηγή των πληροφοριών που εξασφάλισε υπό εχεμύθεια.
ι. Να σέβεται τους κανόνες της εμπιστευτικής πληροφόρησης (off the record) εφόσον ανέλαβε αυτή τη δέσμευση.
Σεβασμός του δημοκρατικού πολιτεύματος και του δημοσίου συμφέροντος
Η ισηγορία και η πολυφωνία, οξυγόνο της δημοκρατίας, αναιρούνται σε συνθήκες κρατικού μονοπωλιακού ελέγχου των Μ.Μ.Ε. και υπονομεύονται με τη συγκέντρωση της ιδιοκτησίας τους σε γιγαντιαίες κερδοσκοπικές επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν την κοινή γνώμη σαν καταναλωτή και προσπαθούν να χειραγωγήσουν το φρόνημα, τις συνήθειες και την εν γένει συμπεριφορά της.
Γι’ αυτό ο δημοσιογράφος δικαιούται και οφείλει:
α. Να υπερασπίζεται σθεναρά το δημοκρατικό πολίτευμα, που διασφαλίζει την ελευθεροτυπία και την απρόσκοπτη άσκηση του δημοσιογραφικού λειτουργήματος.
β. Να αποκρούει και να καταγγέλλει τις εκδηλώσεις κρατικού αυταρχισμού και τις αυθαιρεσίες των ιδιοκτητών των Μ.Μ.Ε. και ιδιαίτερα των ολιγοπωλίων.
γ. Να υπερασπίζεται τη δημοσιογραφική ανεξαρτησία στον εργασιακό χώρο του και να αρνείται την εκτέλεση έργου, που έρχεται σε σύγκρουση με τις αρχές της δημοσιογραφικής δεοντολογίας.
δ. Να μη δέχεται τη σύνταξη είδησης, σχολίου ή άρθρου και την παραγωγή εκπομπής κατά τις υποδείξεις των προϊσταμένων ή του εργοδότη του, αν το περιεχόμενό τους δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα και να καταγγέλλει τις εν αγνοία του παραποιήσεις και διαστρεβλώσεις του δημοσιογραφικού του προϊόντος.
Απόκρουση εργασιακής εκμετάλλευσης
Η υπερπροσφορά εργασίας στο χώρο της δημοσιογραφίας επιτείνει τις προϋποθέσεις για την εκδήλωση φαινομένων εκμετάλλευσης, όπως είναι: η άμισθη ή η συμβολικώς αμειβόμενη εργασία, η καταστρατήγηση συμβατικών υποχρεώσεων και κανόνων δεοντολογίας κλπ.. Γι’ αυτό, ο δημοσιογράφος δικαιούται και οφείλει:
α. Να στηρίζει και να ενισχύει τις δραστηριότητες της συνδικαλιστικής του οργάνωσης, που αποσκοπούν στη βελτίωση των όρων αμοιβής και απασχόλησης στα Μ.Μ.Ε.
β. Να αποκρούει στο χώρο εργασίας του κάθε απόπειρα περιστολής των εργασιακών δικαιωμάτων του ή παραβίασης των κανόνων δεοντολογίας.
γ. Να μην ασκεί και να μη δέχεται οποιαδήποτε μορφή διακρίσεων, που σχετίζονται με το φύλο ή την επαγγελματική ηλικία των συναδέλφων του.
Οικονομική διαφάνεια
Η διαφάνεια στις οικονομικές σχέσεις αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο της αξιοπιστίας, του κύρους και της επαγγελματικής αξιοπρέπειας του δημοσιογράφου, ο οποίος οφείλει:
α. Να μην επιδιώκει και να μη δέχεται αμοιβή για δημοσιογραφική εργασία από απόρρητα κονδύλια κρατικών υπηρεσιών και δημόσιων ή ιδιωτικών οργανισμών.
β. Να μην επιδιώκει και να μη δέχεται αργομισθία ή έπ’ αμοιβή θέση συναφή με την ειδικότητά του σε Γραφεία Τύπου, δημόσιες υπηρεσίες ή ιδιωτικές επιχειρήσεις, που θέτει εν αμφιβόλω την επαγγελματική αυτονομία και ανεξαρτησία του.
γ. Να μην επιδιώκει και να μη δέχεται τη διαφημιστική χρήση του ονόματος, της φωνής και της εικόνας του, παρά μόνο για κοινωφελείς σκοπούς.
δ. Να μη μεταδίδει και να μην αξιοποιεί ιδιοτελώς αποκλειστικές πληροφορίες που επηρεάζουν την πορεία του Χρηματιστηρίου Αξιών και την αγορά.
ε. Να μην επιδιώκει και να μη δέχεται οποιεσδήποτε παροχές σε χρήμα και είδος, που θίγουν την αξιοπιστία και την αξιοπρέπειά του και επηρεάζουν την ανεξαρτησία και την αμεροληψία του.
Συναδελφική αλληλεγγύη
Η συναδελφική αλληλεγγύη και ο αλληλοσεβασμός των δημοσιογράφων συμβάλλουν θετικά στις συλλογικές επαγγελματικές επιδιώξεις και στην κοινωνική εικόνα του δημοσιογραφικού επαγγέλματος. Γι’ αυτό, ο δημοσιογράφος οφείλει:
α. Να σέβεται την προσωπικότητα των συναδέλφων του. Να μην εκτοξεύει εναντίον τους ασύστατες κατηγορίες και να αποφεύγει τις προσωπικές αντεγκλήσεις, δημόσια και στους χώρους εργασίας.
β. Να θεωρεί σοβαρότατη αντιεπαγγελματική πράξη κάθε λογοκλοπή.
γ. Να μην οικειοποιείται την εργασία συναδέλφων του. Να αναφέρει πάντοτε το όνομα του συντάκτη, του οποίου χρησιμοποιεί κείμενα ή αποσπάσματα κειμένων.
δ. Να μνημονεύει την πηγή των πληροφοριών, που έχουν ήδη δημοσιευθεί ή μεταδοθεί.
Παιδευτικός – πολιτισμικός ρόλος
Ο γιγαντισμός των Μ.Μ.Ε. και η παγκοσμιοποίηση της επικοινωνίας αύξησαν σημαντικά τον παιδευτικό και πολιτισμικό ρόλο του ηλεκτρονικού και του γραπτού Τύπου. Με τις πρόσθετες ευθύνες του στις νέες συνθήκες, ο δημοσιογράφος οφείλει:
α. Να συμβάλλει στην αναβάθμιση του δημοσιογραφικού λόγου, αποφεύγοντας γραμματικές, συντακτικές και λεκτικές κακοποιήσεις.
β. Να αποφεύγει τη χυδαιογραφία, τη χυδαιολογία και τη γλωσσική βαρβαρότητα, τηρώντας, ακόμη και στη σάτιρα και τη γελοιογραφία, τους κανόνες της επαγγελματικής ηθικής και της κοινωνικής ευθύνης.
γ. Να προστατεύει την ελληνική γλώσσα από την κατάχρηση ξένων λέξεων και όρων.
δ. Να συμβάλλει δημιουργικά στην προστασία της εθνικής μας παράδοσης και τη διασφάλιση της πολιτισμικής μας κληρονομιάς.
Πηγή: ΕΣΗΕΑ
