Τύπος

Τύπος

Ο Τύπος (από το αρχ. ελληνικό ρήμα τύπτω = χτυπώ, αφήνω αποτύπωμα), δηλαδή η τυπογραφία και γενικότερα η δημοσιογραφία στο σύνολό της: το σύνολο των εφημερίδων και περιοδικών μαζί με τους δημοσιογράφους, τους τυπογράφους, αλλά και τα μηχανήματα που χρησιμοποιούνται,  αποτελεί τη λεγόμενη «τέταρτη εξουσία», χαρακτηρισμός ενδεικτικός της ισχύος που διαθέτει, καθώς ασκεί κυριαρχική επιρροή στην κοινή γνώμη. (σχολ. εγχειρίδιο σελ.28 )

Ρόλος του Τύπου (ενδεικτικά):                                                                        

·         Έγκαιρη και έγκυρη ενημέρωση του πολίτη 

·         Έλεγχος των άλλων τριών μορφών εξουσίας (νομοθετική, εκτελεστική, δικαστική).

·         Διασφάλιση της λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος. 

·         Μετάδοση γνώσεων.

·         Πολυφωνία – βήμα διαμαρτυρίας κι έκφρασης.

·         Πνευματική αφύπνιση.

Γράψτε τις δικές σας ιδέες 

·           

·             

 

Προϋποθέσεις (ενδεικτικά):

·         Δημοκρατία - ελευθερία έκφρασης και διακίνησης των ιδεών

·         Πλουραλισμός

·         Αντικειμενικότητα – αμεροληψία – επαγγελματική ευσυνειδησία

·         Ανεξαρτησία από οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα.

Γράψτε τις δικές σας ιδέες 

·           

·             

Κίνδυνοι – προβλήματα (ενδεικτικά) 

•  Εξυπηρέτηση πολιτικών – οικονομικών - κοινωνικών συμφερόντων (κατευθυνόμενη πληροφόρηση)
• Λαϊκισμός - χειραγώγηση - παραπληροφόρηση
• Σκανδαλοθηρία - κιτρινισμός
• Παραβίαση δικαιωμάτων του ατόμου (προσωπικότητα, ιδιωτική ζωή κτλ.)
• Κακοποίηση ελληνικής γλώσσας

Γράψτε τις δικές σας ιδέες 

·               

Πληροφόρηση - Παραπληροφόρηση - Δημοσιογραφική δεοντολογία

                                                                    ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ


Πληροφόρηση. Με τον όρο πληροφόρηση δεν εννοούμε την απλή παροχή πληροφοριών στα ενδιαφερόμενα άτομα, αλλά μια ολόκληρη σειρά ενεργειών, όπως είναι η συγκέντρωση, η αξιολόγηση, η οργάνωση και η διάδοση των πληροφοριών τόσο στους άμεσα ενδιαφερόμενους όσο και στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.


Σχολικό Εγχειρίδιο ΣΕΠ Γ΄ Γυμνασίου


Ποιες ιδιότητες διασφαλίζουν την ποιότητα των πληροφοριών;


§ Εγκυρότητα, ακρίβεια και σαφήνεια: οι πληροφορίες να ισχύουν, να είναι αληθείς, να περιέχουν ορθά στοιχεία, τα οποία να παρουσιάζονται με σαφή και εύκολα αντιληπτό από όλους τους ενδιαφερόμενους τρόπο.


§ Να είναι έγκαιρες: οι πληροφορίες να είναι διαθέσιμες στην κατάλληλη χρονική στιγμή. Για παράδειγμα, είναι έγκαιρες οι πληροφορίες για το ποια δικαιολογητικά απατούνται για εγγραφή σπουδαστών σε ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα, όταν δοθούν αρκετό χρόνο πριν από την ημερομηνία της εγγραφής. Είναι έγκαιρη η ανακοίνωση για τη διεξαγωγή κάποιου διαγωνισμού για πρόσληψη υπαλλήλων, αν δημοσιευτεί αρκετά νωρίς, ώστε να προλάβουν οι υποψήφιοι να προετοιμαστούν και να κάνουν τις απαραίτητες ενέργειες.


§ Επικαιρότητα: οι πληροφορίες να είναι επίκαιρες, να είναι πρόσφατες (π.χ. ο αριθμός εισακτέων στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση, τα στοιχεία για την ανεργία κτλ.).


§ Εξειδίκευση: οι πληροφορίες να είναι ειδικές, να αφορούν το ζήτημα που εξετάζεται ή το θέμα που ενδιαφέρει στη συγκεκριμένη στιγμή.


§ Αξιοπιστία της πηγής: οι πληροφορίες να προέρχονται από ασφαλείς και αξιόπιστες πηγές, ώστε να μπορούν να ελεγχθούν ως προς την ακρίβεια και ορθότητά τους.


§ Πληρότητα: να μην παρουσιάζονται ελλιπείς πληροφορίες, ηθελημένα ή αθέλητα (π.χ. να γίνεται πλήρης παρουσίαση του εκπαιδευτικού συστήματος, χωρίς παράλειψη κάποιων εκπαιδευτικών διεξόδων).


§ Δυνατότητα πρόσβασης: να μπορεί ο κάθε ενδιαφερόμενος να ενημερωθεί με εύκολο και άμεσο τρόπο πάνω σε ένα θέμα που τον αφορά, έχοντας πρόσβαση στις ανάλογες πληροφορίες (για παράδειγμα μια προκήρυξη για κάλυψη θέσεων εργασίας που διακινείται μόνο από το διαδίκτυο δεν είναι προσβάσιμη, προσπελάσιμη από τα άτομα που δεν έχουν Η/Y ή δεν γνωρίζουν τη χρήση του Η/Y).


Σχολικό Εγχειρίδιο ΣΕΠ Γ΄ Γυμνασίου


Θετικά αποτελέσματα της έγκυρης πληροφόρησης (ενδεικτικά):


· Διασφάλιση δημοκρατικού πολιτεύματος – καταστολή δημαγωγίας και λαϊκισμού.


· Στηλίτευση διαφθοράς, αδικίας κτλ.


· Πνευματική καλλιέργεια – κριτική σκέψη.


· Πλουραλισμός απόψεων – εξάλειψη δογματισμού και φανατισμού.


· Ευαισθητοποίηση ατόμου γύρω από κοινωνικά προβλήματα και φαινόμενα – δραστηριοποίηση – συμμετοχή στα κοινά.


· Γνώση και συμμετοχή στις κατακτήσεις της επιστήμης, της τεχνολογίας κτλ.


· Αντικειμενική αντίληψη για τους συνανθρώπους.


· Αμοιβαία κατανόηση των λαών – ανεκτικότητα – γεφύρωση αποστάσεων.






Προσθέστε τις δικές σας ιδέες


·
                                                              Παραπληροφόρηση

Παραπληροφόρηση ονομάζουμε την εσκεμμένη διάδοση ψευδών ή παραποιημένων ειδήσεων με στόχο να οδηγηθεί η κοινή γνώμη προς ορισμένη κατεύθυνση.



Αίτια (ενδεικτικά):


· Εξάρτηση των ΜΜΕ από ισχυρά πολιτικά και οικονομικά κέντρα εξουσίας.


· Ανταγωνισμός στα ΜΜΕ – εμπορευματοποίηση – κυνήγι τηλεθέασης/ πωλήσεων.


· Ευθύνη δημοσιογράφων – μη τήρηση δημοσιογραφικής δεοντολογίας.


· Ελλιπής κριτική ικανότητας σύγχρονου ανθρώπου.


· Έλλειψη ελεύθερου χρόνου - επιδερμική ενημέρωση.




Προσθέστε τις δικές σας ιδέες


·



Συνέπειες (ενδεικτικά):


· Χειραγώγηση – αποπροσανατολισμός κοινής γνώμης.


· Νόθευση δημοκρατικού πολιτεύματος – λαϊκισμός – δημαγωγία.


· Παθητικοποίηση του δέκτη – μετατροπή σε άβουλο ον.


· Μαζοποίηση.






Προσθέστε τις δικές σας ιδέες


·



Τρόποι Αντιμετώπισης (ενδεικτικά):


· Ανεξαρτησία ΜΜΕ από οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα.


· Έλεγχος τήρησης του κώδικα δημοσιογραφικής δεοντολογίας από την πολιτεία μέσω ειδικών οργάνων (π.χ. Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης) – κυρώσεις.


· Αξιοκρατική επιλογή των εκπροσώπων των ΜΜΕ.


· Θεσμική κατοχύρωση της ελεύθερης πλουραλιστικής ενημέρωσης.


· Αφύπνιση της κριτικής ικανότητας του ατόμου (οικογένεια, παιδεία, ατομική ευθύνη).






Προσθέστε τις δικές σας ιδέες


·


·



Δημοσιογραφική Δεοντολογία



Ο Κώδικας Επαγγελματικής Ηθικής και Κοινωνικής Ευθύνης των δημοσιογράφων-μελών της Ε.Σ.Η.Ε.Α. έχει στόχο:


· Να επαναβεβαιώσει και διασφαλίσει τον κοινωνικό ρόλο του δημοσιογράφου στις νέες συνθήκες, που διαμορφώνουν ο γιγαντισμός, το ολιγοπώλιο στο ιδιοκτησιακό καθεστώς, η αυξημένη εμβέλεια και επιρροή των Μ.Μ.Ε. και η παγκοσμιοποίηση της επικοινωνίας.


· Να αποθαρρύνει και να αντιστέκεται σε κάθε απόπειρα κρατικού ή άλλου επηρεασμού με τον αυτοκαθορισμό κανόνων υπεύθυνης επαγγελματικής λειτουργίας.


· Να κατοχυρώσει την ελευθερία της πληροφόρησης και της έκφρασης, την αυτονομία και αξιοπρέπεια του δημοσιογράφου και να θωρακίσει την ελευθεροτυπία επ’ αγαθώ της δημοκρατίας και της κοινωνίας.



Πηγή ΕΣΗΕΑ



Βασικές αρχές δημοσιογραφικής δεοντολογίας:


Επαγγελματική ακεραιότητα


Το δικαίωμα του ανθρώπου και του πολίτη να πληροφορεί και να πληροφορείται ελεύθερα είναι αναφαίρετο. Η πληροφόρηση είναι κοινωνικό αγαθό και όχι εμπόρευμα ή μέσο προπαγάνδας. Ο δημοσιογράφος δικαιούται και οφείλει:


α. Να θεωρεί πρώτιστο καθήκον του προς την κοινωνία και τον εαυτό του τη δημοσιοποίηση όλης της αλήθειας.


β. Να θεωρεί προσβολή για την κοινωνία και πράξη μειωτική για τον εαυτό του τη διαστρέβλωση, την απόκρυψη, την αλλοίωση ή την πλαστογράφηση των πραγματικών περιστατικών.


γ. Να σέβεται και να τηρεί το διακριτό της είδησης, του σχολίου και του διαφημιστικού μηνύματος, την αναγκαία αντιστοιχία τίτλου και κειμένου και την ακριβή χρησιμοποίηση φωτογραφιών, εικόνων, γραφικών απεικονίσεων ή άλλων παραστάσεων.


δ. Να μεταδίδει την πληροφορία και την είδηση ανεπηρέαστα από τις προσωπικές πολιτικές, κοινωνικές, θρησκευτικές, φυλετικές και πολιτισμικές απόψεις ή πεποιθήσεις του.


ε. Να ερευνά προκαταβολικά, με αίσθημα ευθύνης και με επίγνωση των συνεπειών, την ακρίβεια της πληροφορίας ή της είδησης που πρόκειται να μεταδώσει.


στ. Να επανορθώνει χωρίς χρονοτριβή, με ανάλογη παρουσίαση και ενδεδειγμένο τονισμό, ανακριβείς πληροφορίες και ψευδείς ισχυρισμούς, που προσβάλλουν την τιμή και την υπόληψη του ανθρώπου και του πολίτη και να δημοσιεύει ή να μεταδίδει την αντίθετη άποψη, χωρίς, αναγκαστικά, ανταπάντηση, η οποία θα τον έθετε σε προνομιακή θέση έναντι του θιγομένου.



Σεβασμός της ιδιωτικής ζωής και της προσωπικότητας του ανθρώπου


Η δημοσιογραφία, ως επάγγελμα, αλλά και κοινωνικό λειτούργημα, συνεπάγεται δικαιώματα, καθήκοντα και υποχρεώσεις. Ο δημοσιογράφος δικαιούται και οφείλει:


α. Να αντιμετωπίζει ισότιμα τους πολίτες, χωρίς διακρίσεις εθνικής καταγωγής, φύλου, φυλής, θρησκείας, πολιτικών φρονημάτων, οικονομικής κατάστασης και κοινωνικής θέσης.


β. Να σέβεται την προσωπικότητα, την αξιοπρέπεια και το απαραβίαστο της ιδιωτικής ζωής του ανθρώπου και του πολίτη. Μόνο όταν το επιτάσσει το δικαίωμα της πληροφόρησης μπορεί να χρησιμοποιεί, πάντοτε με τρόπο υπεύθυνο, στοιχεία από την ιδιωτική ζωή προσώπων που ασκούν δημόσιο λειτούργημα ή έχουν στην κοινωνία ιδιαίτερη θέση και ισχύ και υπόκεινται στον κοινωνικό έλεγχο.


γ. Να σέβεται το τεκμήριο της αθωότητας και να μην προεξοφλεί τις δικαστικές αποφάσεις.


δ. Να σέβεται την κατοχυρωμένη με διεθνείς συμβάσεις προστασία των ανηλίκων και των προσώπων με ειδικές ανάγκες και με σοβαρά προβλήματα υγείας.


ε. Να αντιμετωπίζει με διακριτικότητα και ευαισθησία τους πολίτες, όταν αυτοί βρίσκονται σε κατάσταση πένθους, ψυχικού κλονισμού και οδύνης, καθώς και αυτούς που έχουν εμφανές ψυχικό πρόβλημα, αποφεύγοντας να προβάλει την ιδιαιτερότητά τους.


στ. Να μην αποκαλύπτει, άμεσα ή έμμεσα, την ταυτότητα των θυμάτων βιασμού τα οποία επέζησαν της εγκληματικής πράξης.


ζ. Να ελέγχει και να τεκμηριώνει τις πληροφορίες, που αναφέρονται στον ευαίσθητο τομέα της υγείας, όπου η παραπλανητική πληροφόρηση και η εντυπωσιακή προβολή μπορούν να προκαλέσουν αδικαιολόγητη αναστάτωση στην κοινή γνώμη.


η. Να συλλέγει και να διασταυρώνει τις πληροφορίες του και να εξασφαλίζει την τεκμηρίωσή τους (έγγραφα, φωτογραφίες, κασέτες, τηλεοπτικές εικόνες) με δημοσιογραφικά θεμιτές μεθόδους, γνωστοποιώντας πάντοτε τη δημοσιογραφική του ιδιότητα.


θ. Να τηρεί το επαγγελματικό απόρρητο ως προς την πηγή των πληροφοριών που εξασφάλισε υπό εχεμύθεια.


ι. Να σέβεται τους κανόνες της εμπιστευτικής πληροφόρησης (off the record) εφόσον ανέλαβε αυτή τη δέσμευση.


Σεβασμός του δημοκρατικού πολιτεύματος και του δημοσίου συμφέροντος


Η ισηγορία και η πολυφωνία, οξυγόνο της δημοκρατίας, αναιρούνται σε συνθήκες κρατικού μονοπωλιακού ελέγχου των Μ.Μ.Ε. και υπονομεύονται με τη συγκέντρωση της ιδιοκτησίας τους σε γιγαντιαίες κερδοσκοπικές επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν την κοινή γνώμη σαν καταναλωτή και προσπαθούν να χειραγωγήσουν το φρόνημα, τις συνήθειες και την εν γένει συμπεριφορά της.


Γι’ αυτό ο δημοσιογράφος δικαιούται και οφείλει:


α. Να υπερασπίζεται σθεναρά το δημοκρατικό πολίτευμα, που διασφαλίζει την ελευθεροτυπία και την απρόσκοπτη άσκηση του δημοσιογραφικού λειτουργήματος.


β. Να αποκρούει και να καταγγέλλει τις εκδηλώσεις κρατικού αυταρχισμού και τις αυθαιρεσίες των ιδιοκτητών των Μ.Μ.Ε. και ιδιαίτερα των ολιγοπωλίων.


γ. Να υπερασπίζεται τη δημοσιογραφική ανεξαρτησία στον εργασιακό χώρο του και να αρνείται την εκτέλεση έργου, που έρχεται σε σύγκρουση με τις αρχές της δημοσιογραφικής δεοντολογίας.


δ. Να μη δέχεται τη σύνταξη είδησης, σχολίου ή άρθρου και την παραγωγή εκπομπής κατά τις υποδείξεις των προϊσταμένων ή του εργοδότη του, αν το περιεχόμενό τους δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα και να καταγγέλλει τις εν αγνοία του παραποιήσεις και διαστρεβλώσεις του δημοσιογραφικού του προϊόντος.


Απόκρουση εργασιακής εκμετάλλευσης


Η υπερπροσφορά εργασίας στο χώρο της δημοσιογραφίας επιτείνει τις προϋποθέσεις για την εκδήλωση φαινομένων εκμετάλλευσης, όπως είναι: η άμισθη ή η συμβολικώς αμειβόμενη εργασία, η καταστρατήγηση συμβατικών υποχρεώσεων και κανόνων δεοντολογίας κλπ.. Γι’ αυτό, ο δημοσιογράφος δικαιούται και οφείλει:


α. Να στηρίζει και να ενισχύει τις δραστηριότητες της συνδικαλιστικής του οργάνωσης, που αποσκοπούν στη βελτίωση των όρων αμοιβής και απασχόλησης στα Μ.Μ.Ε.


β. Να αποκρούει στο χώρο εργασίας του κάθε απόπειρα περιστολής των εργασιακών δικαιωμάτων του ή παραβίασης των κανόνων δεοντολογίας.


γ. Να μην ασκεί και να μη δέχεται οποιαδήποτε μορφή διακρίσεων, που σχετίζονται με το φύλο ή την επαγγελματική ηλικία των συναδέλφων του.


Οικονομική διαφάνεια


Η διαφάνεια στις οικονομικές σχέσεις αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο της αξιοπιστίας, του κύρους και της επαγγελματικής αξιοπρέπειας του δημοσιογράφου, ο οποίος οφείλει:


α. Να μην επιδιώκει και να μη δέχεται αμοιβή για δημοσιογραφική εργασία από απόρρητα κονδύλια κρατικών υπηρεσιών και δημόσιων ή ιδιωτικών οργανισμών.


β. Να μην επιδιώκει και να μη δέχεται αργομισθία ή έπ’ αμοιβή θέση συναφή με την ειδικότητά του σε Γραφεία Τύπου, δημόσιες υπηρεσίες ή ιδιωτικές επιχειρήσεις, που θέτει εν αμφιβόλω την επαγγελματική αυτονομία και ανεξαρτησία του.


γ. Να μην επιδιώκει και να μη δέχεται τη διαφημιστική χρήση του ονόματος, της φωνής και της εικόνας του, παρά μόνο για κοινωφελείς σκοπούς.


δ. Να μη μεταδίδει και να μην αξιοποιεί ιδιοτελώς αποκλειστικές πληροφορίες που επηρεάζουν την πορεία του Χρηματιστηρίου Αξιών και την αγορά.


ε. Να μην επιδιώκει και να μη δέχεται οποιεσδήποτε παροχές σε χρήμα και είδος, που θίγουν την αξιοπιστία και την αξιοπρέπειά του και επηρεάζουν την ανεξαρτησία και την αμεροληψία του.




Συναδελφική αλληλεγγύη


Η συναδελφική αλληλεγγύη και ο αλληλοσεβασμός των δημοσιογράφων συμβάλλουν θετικά στις συλλογικές επαγγελματικές επιδιώξεις και στην κοινωνική εικόνα του δημοσιογραφικού επαγγέλματος. Γι’ αυτό, ο δημοσιογράφος οφείλει:


α. Να σέβεται την προσωπικότητα των συναδέλφων του. Να μην εκτοξεύει εναντίον τους ασύστατες κατηγορίες και να αποφεύγει τις προσωπικές αντεγκλήσεις, δημόσια και στους χώρους εργασίας.


β. Να θεωρεί σοβαρότατη αντιεπαγγελματική πράξη κάθε λογοκλοπή.


γ. Να μην οικειοποιείται την εργασία συναδέλφων του. Να αναφέρει πάντοτε το όνομα του συντάκτη, του οποίου χρησιμοποιεί κείμενα ή αποσπάσματα κειμένων.


δ. Να μνημονεύει την πηγή των πληροφοριών, που έχουν ήδη δημοσιευθεί ή μεταδοθεί.


Παιδευτικός – πολιτισμικός ρόλος


Ο γιγαντισμός των Μ.Μ.Ε. και η παγκοσμιοποίηση της επικοινωνίας αύξησαν σημαντικά τον παιδευτικό και πολιτισμικό ρόλο του ηλεκτρονικού και του γραπτού Τύπου. Με τις πρόσθετες ευθύνες του στις νέες συνθήκες, ο δημοσιογράφος οφείλει:


α. Να συμβάλλει στην αναβάθμιση του δημοσιογραφικού λόγου, αποφεύγοντας γραμματικές, συντακτικές και λεκτικές κακοποιήσεις.


β. Να αποφεύγει τη χυδαιογραφία, τη χυδαιολογία και τη γλωσσική βαρβαρότητα, τηρώντας, ακόμη και στη σάτιρα και τη γελοιογραφία, τους κανόνες της επαγγελματικής ηθικής και της κοινωνικής ευθύνης.


γ. Να προστατεύει την ελληνική γλώσσα από την κατάχρηση ξένων λέξεων και όρων.


δ. Να συμβάλλει δημιουργικά στην προστασία της εθνικής μας παράδοσης και τη διασφάλιση της πολιτισμικής μας κληρονομιάς.


Πηγή: ΕΣΗΕΑ

Λακωνικότητα - Συρρίκνωση του λόγου -Ελεύθερος χρόνος

Λακωνικότητα

Είναι η ικανότητα του ατόμου να εκφράζει με σύντομο και περιεκτικό τρόπο νοήματα πλήρη, σαφή και εύστοχα. 

• Πλεονεκτήματα (Ενδεικτικά):

·        Ακρίβεια και μεστότητα. Ο λόγος γίνεται άμεσα κατανοητός από το συνομιλητή. Αποφεύγονται οι περιττολογίες.

·        Μετριοπάθεια, αυτοπειθαρχία.

·        Περιορίζεται ο λαϊκισμός και η δημαγωγία.

·        Δίνεται βαρύτητα στο λόγο.

Προσθέστε τις δικές σας ιδέες:

·          

Η λακωνικότητα πρέπει να αποφεύγεται σε περιπτώσεις που απαιτείται ανάλυση ενός θέματος, τεκμηρίωση  / επιχειρηματολογία κτλ.

Συρρίκνωση του λόγου –Υπερβολική χρήση αρκτικόλεξων - Λεξιπενία

• Αίτια (ενδεικτικά):

·        Γρήγοροι ρυθμοί ζωής – περιορισμένος χρόνος - καταιγισμός πληροφοριών - μηνυμάτων.

·        Εθισμός στην εικόνα.

·        Κακοποίηση της γλώσσας από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.

·        Ελλιπής γλωσσική παιδεία.

Προσθέστε τις δικές σας ιδέες:

·          

• Συνέπειες (ενδεικτικά):

·        Απρόσωπος – τυποποιημένος χαρακτήρας της επικοινωνίας.

·        Επιφανειακή προσέγγιση των νοημάτων.

·        Περιορισμός της έκφρασης συναισθημάτων.

·        Περιορισμός της φαντασίας και της σκέψης.

·        Ασάφεια.

Προσθέστε τις δικές σας ιδέες:

·          

• Τρόποι Αντιμετώπισης (ενδεικτικά):

·        Αναβάθμιση των γλωσσικών μαθημάτων - συστηματική καλλιέργεια προφορικής και γραπτής έκφρασης.  

·        Οργάνωση βιβλιοθηκών – επαφή με το βιβλίο.

·        Χρήση διαλόγου στην οικογένεια, διαμόρφωση ορθών γλωσσικών προτύπων στα μέλη της.

·        Σεβασμός και ορθή χρήση της γλώσσας από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.

·        Ρόλος πνευματικών ανθρώπων: πρωτοβουλίες για τη γλωσσική καλλιέργεια των πολιτών.

·        Ατομική ευθύνη.

Προσθέστε τις δικές σας ιδέες:

·          

Ελεύθερος Χρόνος

• Σημασία  - οφέλη (ενδεικτικά):

·        Ενίσχυση των διαπροσωπικών σχέσεων, επικοινωνία.

·        Σωματική και πνευματική αναζωογόνηση.

·        Μορφωτικές δραστηριότητες: διεύρυνση πνευματικών οριζόντων.

·        Αθλητισμός: υγεία και ευεξία.

·        Καλλιτεχνικές δραστηριότητες: αισθητική απόλαυση, καλλιέργεια κλίσεων και ταλέντων.

·        Επαφή με τη φύση.

Προσθέστε τις δικές σας ιδέες:

·            

• Αίτια μείωσης ελεύθερου χρόνου (ενδεικτικά):

·        Ανταγωνιστικό εργασιακό περιβάλλον – γρήγοροι ρυθμοί ζωής.

·        Υλισμός – καταναλωτισμός.

·        Μετακινήσεις στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις – κυκλοφοριακό χάος.

·        Καταιγισμός πληροφοριών – γνώσεων.

·        Οικονομική κρίση (υπερωρίες, δεύτερη εργασία κτλ.).

·        Ιδιαίτερα απαιτητικό σύστημα εισαγωγής στα Α.Ε.Ι. και Τ.Ε.Ι. της χώρας.

Προσθέστε τις δικές σας ιδέες:

·          

• Προβλήματα – κίνδυνοι λανθασμένης αξιοποίησης ελεύθερου χρόνου (ενδεικτικά):

·        Εθισμός – άμετρη χρήση τεχνολογίας (υπολογιστές, τηλεόραση κτλ.).

·        Πολιτιστικά προϊόντα χαμηλής ποιότητας (εμπορευματοποιημένη τέχνη).

·        Μαζική εκτόνωση στα γήπεδα – χουλιγκανισμός.

·        Χρήση ουσιών (αλκοόλ, ναρκωτικά κτλ.)

Προσθέστε τις δικές σας ιδέες:

·          

• Αίτια ροπής των ανθρώπων προς τις νόθες μορφές διασκέδασης (ενδεικτικά):

·        Εξοντωτικοί ρυθμοί ζωής – άγχος – ανταγωνισμός.

·        Ξενομανία – μιμητισμός

·        Υλιστικό πνεύμα εποχής.

·        Εμπορευματοποίηση της τέχνης – μαζοποίηση μέσω των ΜΜΕ.

·        Πνευματική μονομέρεια – έλλειψη καλλιέργειας.   

Προσθέστε τις δικές σας ιδέες:

·          

• Τρόποι αντιμετώπισης (ενδεικτικά):

·        Προβολή από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ποιοτικών προγραμμάτων και δραστηριοτήτων (εκθέσεων ζωγραφικής, συναυλιών κτλ.).

·        Διοργάνωση εκπαιδευτικών εκδρομών και εκδηλώσεων από το σχολείο, ώστε να εξοικειώνεται ο νέος με γνήσιες μορφές διασκέδασης.

·        Ευθύνη οικογένειας να ωθεί το παιδί από μικρή ηλικία στη δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου του με δημιουργικές, αλλά ευχάριστες δραστηριότητες.

·        Ατομική ευθύνη.

Προσθέστε τις δικές σας ιδέες:

·          

Παραγωγή γραπτού λόγου

Παραγωγή γραπτού λόγου

Κατά την παραγωγή γραπτού λόγου προσέχουμε τα εξής:

·        Μελέτη- Διερεύνηση του θέματος: Προσεκτική ανάγνωση, ώστε να εντοπιστεί η κεντρική ιδέα και οι επιμέρους έννοιες και να γίνουν κατανοητά τα ζητούμενα.

·        Καταρτισμός σχεδιαγράμματος: Καταγραφή των βασικών αξόνων-κεντρικών ιδεών, συγκέντρωση υλικού και ομαδοποίησή του σε τομείς (π.χ. οικονομικός τομέας, κοινωνικός κτλ.)

·         Πρόλογος: Προσεγγίζουμε γενικά την κεντρική έννοια δίνοντας μία πρώτη εικόνα για το τι θα ακολουθήσει. Αποφεύγουμε τις τετριμμένες και κοινότοπες εκφράσεις και τις ακραίες και δογματικές διατυπώσεις. Δεν πλατειάζουμε.

·        Κύριο μέρος: Μεταβαίνουμε ομαλά στο κεντρικό μέρος της έκθεσής μας. Απαντάμε στα ζητούμενα με τη σειρά που διατυπώνονται στο θέμα αναπτύσσοντας επαρκώς τα επιχειρήματα που έχουμε καταγράψει στο σχεδιάγραμμα (τουλάχιστον τρία επιχειρήματα για κάθε ζητούμενο). Αναπτύσσουμε  ισόρροπα τα ζητούμενα και δε γράφουμε οτιδήποτε είναι σχετικό με την κεντρική έννοια αν δε σχετίζεται άμεσα με αυτά. Χρησιμοποιούμε διαρθρωτικές λέξεις και εκφράσεις για να συνδέσουμε τις περιόδους και τις παραγράφους, ενώ ανάμεσα στα δύο ζητούμενα παρεμβάλουμε μία μεταβατική παράγραφο, η οποία θα κλείνει το πρώτο και θα εισάγει ομαλά τον αναγνώστη στο δεύτερο.  Αποφεύγουμε τις επαναλήψεις και προσπαθούμε να προσεγγίζουμε το θέμα από πολλές πλευρές.

·        Επίλογος: Διατυπώνουμε τα συμπεράσματά μας, συνοψίζουμε. Αν το θέμα δε ζητάει τρόπους αντιμετώπισης και συνεπώς δεν τους έχουμε αναπτύξει στο κύριο μέρος, μπορούμε να κάνουμε μία σύντομη αναφορά εδώ.

·        Ο λόγος μας πρέπει να χαρακτηρίζεται από σαφήνεια και οι ιδέες να έχουν λογική αλληλουχία.

·        Προσοχή στην έκφραση, την ορθογραφία και την εικόνα του γραπτού.

                                      ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΑ ΠΛΑΙΣΙΑ

Το κείμενο που θα σας ζητηθεί να γράψετε εντάσσεται σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο επικοινωνίας και συνεπώς πρέπει να προσαρμόσετε το ύφος σας, ώστε να ταιριάζει στις εκάστοτε επικοινωνιακές περιστάσεις. Τα κειμενικά είδη που μπορεί να ζητηθούν είναι:

·        Επιστολή:

Το ύφος διαφοροποιείται ελαφρώς ανάλογα με τον αποδέκτη της επιστολής

Ø  Είναι πιο οικείο και άμεσο όταν ο αποδέκτης είναι κάποιο φιλικό πρόσωπο.

Ø  Είναι πιο τυπικό κι επίσημο όταν ο αποδέκτης είναι κάποιος φορέας εξουσίας,  «επίσημος» κτλ.

Πάντοτε όμως γράφουμε με σοβαρότητα και αντικειμενικότητα και αποφεύγουμε τη χρήση ιδιωμάτων του προφορικού λόγου (π.χ. «αργκό»). Μπορεί να χρησιμοποιηθεί το  α΄ και β΄ πρόσωπο (κυρίως στην αρχή και στο τέλος), αλλά να μη γίνει κατάχρηση, καθώς το γ΄ πρόσωπο προσδίδει σοβαρότητα και αντικειμενικότητα στο κείμενο.

Βάζουμε πάντοτε προσφώνηση (πάνω αριστερά): Αξιότιμε κύριε, κύριε δήμαρχε, αγαπητέ μου φίλε κτλ. (ανάλογα με τον αποδέκτη). Ο πρόλογος σ’ ένα τέτοιο κείμενο μπορεί να αφορά το σκοπό της επιστολής και να κάνει μια γενική αναφορά στον κεντρικό άξονα του θέματος. Το υπόλοιπο κείμενό μας ακολουθεί τη δομή και τις οδηγίες που είδαμε παραπάνω (πρόλογος/ κύριο μέρος/επίλογος. Δομή παραγράφου: θεματική περίοδος/λεπτομέρειες/κατακλείδα, προαιρετικά). Κλείνουμε με εκφράσεις όπως: Με εκτίμηση, με φιλικούς χαιρετισμούς κτλ. (ανάλογα με τον αποδέκτη).

·        Άρθρο: Προτάσσουμε έναν σύντομο, περιεκτικό αλλά ευρηματικό τίτλο, ο οποίος να κινεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη και να αφορά το σύνολο του θέματος. Γράφουμε σε γ΄ ενικό με σοβαρό και αντικειμενικό ύφος και με αναφορική λειτουργία της γλώσσας.  Στον πρόλογο αναφερόμαστε στο θέμα/γεγονός της επικαιρότητας που αποτέλεσε το έναυσμα του άρθρου. Στη συνέχεια αναπτύσσουμε το θέμα με τη δομή που αναφέρθηκε παραπάνω  (πρόλογος/ κύριο μέρος/επίλογος. Δομή παραγράφου: θεματική περίοδος/λεπτομέρειες/κατακλείδα, προαιρετικά).

·        Εισήγηση/Ομιλία: Εκφωνείται ενώπιον ακροατηρίου. Απαραίτητη η προσφώνηση: Αγαπητοί συμμαθητές, αγαπητοί συνδημότες, κυρίες και κύριοι (ανάλογα με τη σύνθεση του ακροατηρίου).  Το ύφος εδώ είναι πιο άμεσο και παραστατικό. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ορισμένα σημεία το  α΄ και β΄ πρόσωπο (κυρίως στην αρχή και στο τέλος), αλλά να μη γίνει κατάχρηση, καθώς το γ΄ πρόσωπο προσδίδει σοβαρότητα και αντικειμενικότητα στο κείμενο. Στη συνέχεια αναπτύσσουμε το θέμα με τη δομή που αναφέρθηκε παραπάνω (πρόλογος/ κύριο μέρος/επίλογος. Δομή παραγράφου (θεματική περίοδος/λεπτομέρειες/κατακλείδα, προαιρετικά).

·        Δοκίμιο πειθούς: Προτάσσουμε σύντομο και περιεκτικό τίτλο. Το ύφος είναι επίσημο, σοβαρό και αντικειμενικό και γράφουμε σε γ΄ πρόσωπο. Η επιχειρηματολογία πρέπει να είναι πλούσια, ώστε να πείσει τους αναγνώστες. Ακολουθεί την κανονική δομή που περιγράψαμε παραπάνω (πρόλογος/ κύριο μέρος/επίλογος. Δομή παραγράφου (θεματική περίοδος/λεπτομέρειες/κατακλείδα, προαιρετικά).

Ιστορία Α΄ Λυκείου: Αίγυπτος (σελ. 20-30)

ΑΙΓΥΠΤΟΣ

Η χώρα:

·        Αίγυπτος  ονομαζόταν το βορειοανατολικό τμήμα της Αφρικής, το οποίο διαρρέεται από τον ποταμό Νείλο.

·        Ο Νείλος πλημμύριζε το καλοκαίρι και όταν έπεφτε η στάθμη των νερών, άφηνε πίσω της ένα παχύ στρώμα γόνιμης λάσπης.

·        Η χώρα ήταν χωρισμένη σε δύο μέρη: στην Άνω (νότια) Αίγυπτο και στην Κάτω (βόρεια) Αίγυπτο

Η οικονομία:

·        Άμεσα συνδεδεμένη με τον ποταμό Νείλο.

·        Άρδευση χωραφιών και συντήρηση καναλιών: επίπονη και συνεχής εργασία.

·        Καλλιέργεια σιταριού, κριθαριού, οπωροφόρων, κηπευτικών κ.ά.

·        Κτηνοτροφία

·        Ψάρεμα

·        Μεγάλος αριθμός ειδικευμένων τεχνιτών: μεταλλουργοί, ξυλουργοί κ.ά.

·        Παροχή υπηρεσιών

·        Διοίκηση κράτους, ιερείς, γραφείς, επαγγελματίες στρατιωτικοί

Η κοινωνία:

·        Ο Φαραώ βρισκόταν στην κορυφή της κοινωνίας ως επίγειος θεός και ενσάρκωση του κράτους. Η εξουσία του ήταν απόλυτη.

·        Ακολουθούσαν οι ιερείς, οι ανώτεροι κρατικοί υπάλληλοι και οι γραφείς  (τάξη των ισχυρών).

·         Ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα με σημαντική θέση αποτελούσαν  οι επαγγελματίες στρατιωτικοί.

·         Η πλειοψηφία των Αιγυπτίων ήταν ελεύθεροι πολίτες (γεωργοί ή τεχνίτες).

·        Ιδιωτικοί και κρατικοί δούλοι.

·        Υπήρχε κάποια κοινωνική ευελιξία.

Η πολιτική οργάνωση:

·        Κυριαρχούσε η ιδέα της θεοποίησης του Φαραώ

·        Το κράτος είχε θεοκρατικό χαρακτήρα.

Η ιστορία:

·        Άγνωστη η καταγωγή των αρχαίων Αιγυπτίων, μάλλον λαοί διαφορετικής προέλευσης.

·        Αρχαίο Βασίλειο (περ. 3000-2000 π.Χ.) με πρωτεύουσα τη Μέμφιδα. Η χώρα επεκτείνεται, κατασκευάζονται σπουδαία οικοδομήματα

·        Το Μέσο Βασίλειο (περ. 2000-1540 π.Χ.) με πρωτεύουσα τη Θήβα στην άνω Αίγυπτο. Αρχικά αναδιοργάνωση, αλλά κατάκτηση από ασιατικό λαό, τους Υξώς

·        Το Νέο Βασίλειο (1540-1075 π.Χ.) με πρωτεύουσα τη Θήβα. Κυβέρνησαν σημαντικοί Φαραώ (Ακενατών, Ραμσής Β΄ κτλ.)

·        Κατά το 12ο αιώνα εισβάλλουν οι λαοί της θάλασσας και οι Αιγύπτιοι χάνουν τις ασιατικές τους κτήσεις.

·        11ο αι. π.Χ. το Νέο Βασίλειο βρίσκεται σε παρακμή.

Η ξένη κατάκτηση:

·        11ο αι. π.Χ. ως 7ο αι. π.Χ. η Αίγυπτος βρίσκεται κάτω από ασσυριακή κατοχή.

·        Πρώτο μισό του 7ου αι. π.Χ. αποτινάσσεται η ασσυριακή κυριαρχία, γίνεται Φαραώ ο Ψαμμήτιχος και ύστερα ο Νεκώ (6ος αι. π.Χ.). Ιδρύεται η ελληνική αποικία Ναύκρατις και το ελληνικό στοιχείο διεισδύει στην Αίγυπτο.

·        Το 525 π.Χ. η Αίγυπτος έγινε περσική επαρχία.

·        Το 333 π.Χ., μετά τη μάχη της Ισσού, ο Μ. Αλέξανδρος κατέλαβε τη χώρα

Η θρησκεία:

·        Αρχικά, κάθε πόλη είχε θεό-προστάτη.

·        Πολυθεΐα.

·        Παρουσίαζαν τους θεούς με ανθρώπινο σώμα και κεφάλι ζώου.

·        Δημοφιλείς θεοί: ο Ρα, η Ίσις, ο Ώρος, ο Όσιρις.

·        Πίστη στη μεταθανάτια ζωή: ταρίχευση σωμάτων και ταφή μαζί με διάφορα σκεύη.

·        Κατασκευή ταφικών μνημείων για τους Φαραώ και τους νεκρούς των ανώτερων τάξεων.

Η γραφή:

·        Ιερογλυφική γραφή, κάθε χαρακτήρας ήταν και ένα σύμβολο.

·        Δύσκολη γραφή, υπήρχε εξειδικευμένη ομάδα, οι γραφείς, οι οποίοι είχαν διοικητικά καθήκοντα.

·        Αποκρυπτογραφήθηκε το 1822 από το Γάλλο αιγυπτιολόγο Ι.Champollion, ο οποίος διάβασε τη στήλη της Ροζέτας, όπου το ίδιο κείμενο ήταν γραμμένο σε ιερογλυφικά, σε απλοποιημένα ιερογλυφικά και σε ελληνικά.

Τα γράμματα:

·        Τα κείμενα αναφέρονταν κυρίως στη δράση και τα κατορθώματα των Φαραώ

·        Λίγα κείμενα θρησκευτικού και λυρικού περιεχομένου ή λαϊκές διηγήσεις.

Οι επιστήμες:

·        Ανάπτυξη εμπειρικών αστρονομικών γνώσεων: καθιέρωση ημερολόγιου των 365 ημερών, χωρισμός έτους σε εβδομάδες και μήνες, προσδιορισμός ώρας με βάση την ηλιακή σκιά.

·         Ανάπτυξη γεωμετρίας για τη μέτρηση των καλλιεργήσιμων γαιών

·        Γνώσεις ανατομίας και ιατρικής (βοήθησε η ταρίχευση των σωμάτων)

Οι τέχνες:

·        Σκοπός των καλλιτεχνών ήταν να  προβάλλουν τη ζωή και τη δράση του Φαραώ. Κατασκευή επιβλητικών μνημείων. Χαρακτηριστικές είναι οι πυραμίδες, οι μεγάλοι ναοί στο Λούξορ και στο Καρνάκ.

·         Σπουδαία έργα μικρότερων διαστάσεων από ξύλο ή πέτρα και έργα μικροτεχνίας από μέταλλα, πολύτιμους ή ημιπολύτιμους λίθους.