Κριτική – Αξιολόγηση ατόμου

Κριτική – Αξιολόγηση ατόμου

Θετικές συνέπειες (ενδεικτικά)

• Πνευματική εξέλιξη – εγρήγορση
• Όξυνση κριτικής ικανότητας
• Αυτογνωσία – ετερογνωσία / αναγνώριση ικανοτήτων - μειονεκτημάτων
• Διάλογος – υγιής αμφισβήτηση
• Περιορισμός αυθαιρεσιών
• Περιορισμός  προκαταλήψεων

Προσθέστε τις δικές σας ιδέες

•  
•  

Προϋποθέσεις για αποτελεσματική κριτική (ενδεικτικά)

• Διαλλακτικότητα - Έλλειψη δογματισμού και προκαταλήψεων
• Αντικειμενικότητα - Ανιδιοτέλεια
• Ευαισθησία - Σεβασμός
• Ελευθερία σκέψης και έκφρασης
• Παιδεία - Καλλιέργεια

Προσθέστε τις δικές σας ιδέες

•  
•  

Αυτοκριτική

Θετικές Συνέπειες (ενδεικτικά)

• Αυτογνωσία – Αντικειμενικότητα
• Βελτίωση – Πρόοδος (πνευματική, ηθική κτλ.)
• Αυτοκυριαρχία – Αυτοέλεγχος: υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις
• Ορθές επαγγελματικές επιλογές
• Περιορισμός εγωισμού και αλαζονείας

Προσθέστε τις δικές σας ιδέες

•  
•  

Εμπόδια (ενδεικτικά)

• Έπαρση και εγωκεντρισμός
• Απουσία παιδείας – κριτικής ικανότητας
• Έλλειψη ψυχικού σθένους
• Έλλειψη εμπιστοσύνης προς το συνάνθρωπο
• Ανταγωνισμός 

Φύλλο Εργασίας: Ρωμιοσύνη Γιάννης Ρίτσος

                          Φύλλο Εργασίας:  Ρωμιοσύνη Γιάννης Ρίτσος

1.      Ποιο είναι το ιστορικό πλαίσιο του ποιήματος;

2.      Να σχολιάσετε τον τίτλο.

3.      Ποιοι είναι οι δύο θεματικοί άξονες του ποιήματος, ποιοι στίχοι αναφέρονται στον καθένα και τι χαρακτηριστικά του αποδίδουν;

4.      Να δικαιολογήσετε την άποψη ότι στο ποίημα επιτυγχάνεται η σύζευξη του μοντέρνου – υπερρεαλιστικού στοιχείου με στοιχεία της παράδοσης.

5.      Σε ποια σημεία του ποιήματος διακρίνεται ένας τόνος αισιοδοξίας;

6.      Ποιοι οι στόχοι του αγώνα σύμφωνα με το ποίημα;

7.      Παράλληλο κείμενο

Ο τόπος μας είναι κλειστός, όλο βουνά

που έχουν σκεπή το χαμηλό ουρανό μέρα και νύχτα.

Δεν έχουμε ποτάμια, δεν έχουμε πηγάδια δεν έχουμε πηγές,

μονάχα λίγες στέρνες, άδειες κι αυτές, που ηχούν και που

τις προσκυνούμε.

Ήχος στεκάμενος κούφιος, ίδιος με τη μοναξιά μας

ίδιος με την αγάπη μας, ίδιος με τα σώματά μας.

Μας φαίνεται παράξενο που κάποτε μπορέσαμε να χτίσουμε

τα σπίτια τα καλύβια και τις στάνες μας.

Κι οι γάμοι μας, τα δροσερά στεφάνια και τα δάχτυλα

γίνουνται αινίγματα ανεξήγητα για την ψυχή μας.

Πώς γεννηθήκαν πώς δυναμώσανε τα παιδιά μας;

Ο τόπος μας είναι κλειστός. Τον κλείνουν

οι δυο μαύρες Συμπληγάδες. Στα λιμάνια

την Κυριακή σαν κατεβούμε ν’ ανασάνουμε

βλέπουμε να φωτίζουνται στο ηλιόγερμα

σπασμένα ξύλα από ταξίδια που δεν τέλειωσαν

σώματα που δεν ξέρουν πια πως ν’ αγαπήσουν.

(Γ. Σεφέρης, Μυθιστόρημα, Ι΄ )

Φύλλο Εργασίας Γιώργος Σεφέρης Ελένη

Γιώργος Σεφέρης Ελένη
Φύλλο Εργασίας 

1. Να σχολιάσετε τη μυθική μέθοδο του Σεφέρη.
2. Να εντοπίσετε στο ποίημα στίχους που να παραπέμπουν σε προγενέστερα έργα (διακειμενικότητα).

3. Ποιο είναι το ιστορικό πλαίσιο του ποιήματος;

4. Ποιος μιλά στο ποίημα; 

5. Ποιο μέσο χρησιμοποιεί ο ποιητής για να θέσει σε κίνηση τη μνήμη και τις σκέψεις του Τεύκρου;

6. Να χωρίσετε το ποίημα σε ενότητες και να εντοπίσετε τους διαφορετικούς χώρους και τα διαφορετικά χρονικά επίπεδα στα οποία κινείται το ποίημα.

7. Πώς λειτουργούν μέσα στο ποίημα το αηδόνι και το φεγγάρι;

8. Ποιο είναι το επιμύθιο του ποιήματος και ποιες σύγχρονές του εμπειρίες εκφράζει ο ποιητής;

9. Να συγκρίνετε την Ελένη του Σεφέρη με την Ελένη του Ρίτσου στο παρακάτω απόσπασμα και να σχολιάσετε τις ομοιότητες και τις διαφορές.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ, Η ΕΛΕΝΗ

[…]

Όχι πως δε θυμάμαι πια, - θυμάμαι ακόμα· μονάχα που οι αναμνήσεις

δεν είναι πια συγκινημένες, - δε μας συγκινούν - απρόσωπες, γαλήνιες,

καθαρές ως τις πιο ματωμένες γωνιές τους. Μόνον μία

κρατάει ακόμη έναν αγέρα γύρω της, ανασαίνει.

Κείνο το δείλι, τριγυρισμένη απ' τις ατέλειωτες κραυγές των πληγωμένων,

απ' τις ψιθυριστές κατάρες των γερόντων και το θαυμασμό τους, μέσα

στη μυρωδιά ενός γενικού θανάτου που, στιγμές-στιγμές, λαμπύριζε

πάνω σε μιαν ασπίδα ή στην αιχμή ενός δόρατος ή στη μετόπη

ενός αμελημένου ναού ή στον τροχό ενός άρματος, ανέβηκα μόνη

στα ψηλά τείχη και σεργιάνισα, μόνη, ολομόναχη, ανάμεσα

σε Τρώες και Αχαιούς, νιώθοντας τον αγέρα να κολλάει επάνω μου

τα λεπτά πέπλα μου, να ψαύει τις θηλές μου, να κρατάει το σώμα μου ακέριο

ντυμένο κι ολόγυμνο, μόνο με μια φαρδιά, ασημένια ζώνη

που ανέβαζε τα στήθη μου ψηλά έτσι ωραία, ανέγγιχτη, δοκιμασμένη,

την ώρα που μονομαχούσαν οι δυο αντεραστές μου και κρινόταν η τύχη

του πολυχρόνιου πολέμου· μήτε που είδα να κόβεται ο ιμάντας

από την περικεφαλαία του Πάρη, - μάλλον μια λάμψη απ' το χαλκό της είδα,

μια λάμψη κυκλική, καθώς ο άλλος την περιέστρεφε οργισμένος

επάνω απ' το κεφάλι του - ένα ολόφωτο μηδέν. Δεν άξιζε διόλου να κοιτάξεις

την έκβαση την είχαν απ' τα πριν ρυθμίσει οι θεϊκές βουλές· κι ο Πάρις,

δίχως τα σκονισμένα του σαντάλια, θα βρισκόταν σε λίγο στην κλίνη,

λουσμένος απ' τα χέρια της θεάς, να με προσμένει μειδιώντας,

κρύβοντας τάχα μ' ένα ρόδινο τσιρότο μια ψεύτικη ουλή στο πλευρό του.

Φύλλο Εργασίας Το μοιρολόγι της φώκιας

Το μοιρολόγι της φώκιας

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

1.       Σε ποιο λογοτεχνικό είδος διέπρεψε ο Αλ. Παπαδιαμάντης και ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά των πεζογραφημάτων του; Μπορείτε να συμβουλευτείτε και τον ιστότοπο του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου www.ekebi.gr .

2.      Να σχολιάσετε τον τίτλο του διηγήματος.

3.      Να αναλύσετε με συγκεκριμένες αναφορές μέσα στο κείμενο την αντιπαράθεση ζωής και θανάτου και τις εικόνες που τη συνθέτουν.

4.      Πώς διαγράφεται η μορφή της γριάς Λούκαινας μέσα στο διήγημα;

5.      Να προσπαθήσετε να βρείτε μέσα στο απόσπασμα προσημάνσεις της πλοκής.

6.      Να συγκρίνετε το μοιρολόι με το οποίο αρχίζει το διήγημα και αυτό με το οποίο κλείνει.

7.      Σε ποιο σημείο εμφανίζεται το στοιχείο της τραγικής ειρωνείας;

8.      Να σχολιάσετε το συνδυασμό ρεαλιστικών και ποιητικών στοιχείων στο κείμενο.

9.      Σε μία παράγραφο 80-100 λέξεων να αναλύσετε τις σκέψεις και τα συναισθήματα που σας προκαλούν οι δύο τελευταίοι στίχοι από το μοιρολόι της φώκιας.

10.   Να σχολιάσετε τη γλώσσα του διηγήματος.

11.   Να αναλύστε τις αφηγηματικές τεχνικές του κειμένου.

Ø  Αφηγηματικοί τρόποι:

Ø  Αφηγητής:

Ø  Εστίαση:

Ø  Αφηγηματικός χρόνος:

12.   Να εντοπίσετε και να σχολιάσετε τα ηθογραφικά στοιχεία του κειμένου .

13.   Να χωριστείτε σε τέσσερις ομάδες των 5-6 ατόμων. Κάθε ομάδα να προσπαθήσει να γράψει ένα εναλλακτικό τέλος του διηγήματος στο οποίο η γριά Λούκαινα ή ο βοσκός να αντιλαμβάνονται τον πνιγμό της Ακριβούλας. Τι θα κέρδιζε και τι θα έχανε το διήγημα με την αλλαγή αυτή;

Παράλληλο Κείμενο

Να συγκρίνετε τον ελεγειακό θρηνητικό τόνο, καθώς και τις εικόνες του μοιρολογιού της φώκιας στο τέλος του διηγήματος  και του παρακάτω επιγράμματος 
                                                    

Ξενοκρίτου Ροδίου, [επίγραμμα]

Αρμύρα στάζουν τα μαλλιά σου, κόρη δύσμοιρη.
Ναυάγησες και χάθηκες στον πόντο, Λυσιδίκη.
Τη θάλασσα σαν είδες ν’ αγριεύει, τρόμαξες
και ρίχτηκες στα κύματα από το κοίλο πλοίο.
Τώρα, τ’ όνομά σου δηλώνει ο τάφος, την πατρίδα σου την Κύμη,
πλην τα οστά σου κύμα ψυχρό της ακτής τα λευκαίνει.
Πικρό κακό για τον πατέρα σου τον Αριστόμαχο: σε γάμο
σε οδηγούσε, μα μήτε κόρη μήτε και νεκρή σε πήγε.

[πηγή: Παλατινή Ανθολογία, VII 291. Επιτάφιος Λόγος, Αρχαία Ελληνικά Επιγράμματα, μετάφραση και επίμετρο Παντελής Μπουκάλας, Άγρα, Αθήνα, σ. 49]

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ποίος ήτον ο φονεύς του αδελφού μου

ΦΥΛΛΟ  ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Ποίος ήτον ο φονεύς του αδελφού μου

1.       Σε ποιο λογοτεχνικό είδος διέπρεψε ο Γ. Βιζυηνός και ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά των πεζογραφημάτων του; Μπορείτε να συμβουλευτείτε και τον ιστότοπο του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου www.ekebi.gr .

2.      Να σχολιάσετε τον τίτλο του διηγήματος.

3.      Να σχολιάσετε τον βιωματικό και αυτοβιογραφικό χαρακτήρα της αφήγησης και να αναρωτηθείτε αν κατά τη γνώμη σας ο συγγραφέας περιορίζεται στην αφήγηση της ατομικής του περιπέτειας και της οικογενειακής του ιστορίας.

4.      Να αποδώσετε το χαρακτήρα και το ψυχολογικό πορτρέτο της μητέρας, του Μιχαήλου και του αφηγητή, με βάση τις πληροφορίες που σας δίνει το απόσπασμα

5.      Να βρείτε και να αναλύσετε τα σημεία όπου φαίνονται οι δεσμοί ανθρωπιάς και αγάπης ανάμεσα στους χριστιανούς και τους μουσουλμάνους ήρωες.

6.      Να σχολιάσετε τη γλώσσα του διηγήματος.

Ø  Αφηγητής:

Ø  Μητέρα και Μιχαήλος:

Ø  Τούρκοι:

7.      Να αναλύστε τις αφηγηματικές τεχνικές του κειμένου.

Ø  Αφηγηματικοί τρόποι:

Ø  Αφηγητής:

Ø  Εστίαση:

Ø  Αφηγηματικός χρόνος:

8.      Να εντοπίσετε και να σχολιάσετε τα ηθογραφικά στοιχεία του κειμένου .

9.      Να προσπαθήσετε να βρείτε μέσα στο απόσπασμα προσημάνσεις της πλοκής.

10.   «Στο διήγημα Ποίος ήτον ο φονεύς του αδελφού μου καρτερούμε, στις πρώτες σελίδες, μια κοινότατη αστυνομική περιπέτεια. Και βρισκόμαστε σε μια κρίση ψυχής, όπου η παιδεμένη μητρική καρδιά εξαγιάζεται σ’ ολόκληρο το πλάτος και της στοργής της και της φιλέκδικης νεύρωσής της, όπου ο φονιάς μάς γίνεται περισσότερο συμπαθητικός από το θύμα, όπου η μισαλλοδοξία καταλύεται με τη δύναμη της ανθρωπιάς»

 (Παναγιωτόπουλος Ι.Μ., 1959, «Γεώργιος Βιζυηνός», Βασική Βιβλιοθήκη, τ.18,
Αθήνα: Ι. Ζαχαρόπουλος, σελ.29).

Να σχολιάσετε την παραπάνω άποψη του Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου με βάση τις πληροφορίες που σας δίνει το απόσπασμα.

11.   Να χωριστείτε σε τέσσερις ομάδες των 5-6 ατόμων. Κάθε ομάδα να προσπαθήσει να ξαναγράψει την αφήγηση του Μιχαήλου από την οπτική γωνία ενός (διαφορετικού για κάθε ομάδα) από τους τέσσερις υπόλοιπους ήρωες: μητέρα αφηγητή, Κιαμήλη, μητέρα Κιαμήλη, αφηγητή.

Παράλληλο Κείμενο

Να εντοπίσετε και να αναλύσετε τις αναλογίες στη συμπεριφορά της μητέρας του διηγήματος και της μητέρας από το παρακάτω απόσπασμα :
                                                    

                                                  «Το αμάρτημα της μητρός μου»                                                
Ἐπὶ πολλὰ ἔτη παρεμόνευεν εἰς τοὺς δρόμους, ἐρωτῶσα τοὺς διαβάτας μὴ μὲ εἶδον πουθενὰ.
Πότε τῇ ἔλεγον, ὅτι ἐδυστύχησα ἐν Κωνσταντινουπόλει καὶ ἐτούρκευσα.
- Νὰ φᾶνε τὴ γλῶσσα τους ποὺ τὤβγαλαν! - Ἀπεκρίνετο ἡ μήτηρ μου. Αὐτὸς ποῦ λένε, δὲν 'μπορεῖ νὰ ἦτον τὸ παιδί μου! - Ἀλλὰ μετ' ὀλίγον ἐκλείετο περίτρομος εἰς τὸ εἰκονοστάσιόν μας, καὶ προσηύχετο δακρυρροοῦσα πρὸς τὸν Θεόν, διὰ νὰ μὲ φωτίσῃ νὰ ἐπανέλθω εἰς τὴν πίστιν τῶν πατέρων μου.
Πότε τῇ ἔλεγον, ὅτι ἐναυάγησα εἰς τὰς ἀκτὰς τῆς Κύπρου, καὶ ἐπαιτῶ ρακένδυτος εἰς τοὺς δρόμους.
- Φωτιὰ νὰ τοὺς κάψῃ, ἀπεκρίνετο ἐκείνη. Τὸ λὲν ἀπὸ τη ζούλια τους. Τὸ παιδί μου θενακανε κατάστασι καὶ πά' στὸν Ἅγιο Τάφο.
Ἀλλὰ μετ' ὀλίγον ἐξήρχετο εἰς τοὺς δρόμους, ἐξετάζουσα τοὺς διαβατικοὺς ἐπαίτας, καὶ μετέβαινεν ὅπου ἠκούετο κανεὶς καραβοτσακισμένος μὲ τὴν θλιβερὰν ἐλπίδα ν' ἀνακαλύψῃ ἐν αὐτῷ τὸ ἴδιον της τέκνον, μὲ τὴν πρόθεσιν νὰ δώσῃ εἰς αὐτὸν τὰ στερήματά της, ὅπως τὰ εὕρω ἐγὼ εἰς τὰ ξένα ἀπὸ τὰς χεῖρας τῶν ἄλλων.

Αναφορική λειτουργία της γλώσσας  (ή αλλιώς κυριολεκτική, δηλωτική, λογική, πληροφοριακή) → το μήνυμα διατυπώνεται κυριολεκτικά, απευθύνεται κυρίως στη λογική του δέκτη, έχει να κάνει με την κοινή αντίληψη όλων μας για τον κόσμο και συνεπώς δε χρειάζεται ερμηνεία. Σκοπός του πομπού είναι η πληροφόρηση, τον ενδιαφέρει το περιεχόμενο του μηνύματος και συνήθως λείπουν τα καλολογικά στοιχεία και τα σχήματα λόγου.

Ποιητική λειτουργία της γλώσσας: (ή αλλιώς μεταφορική, συνυποδηλωτική, συγκινησιακή) → Ο πομπός δεν ενδιαφέρεται μόνο για το περιεχόμενο του μηνύματος, αλλά και για τη μορφή με την οποία διατυπώνεται το μήνυμα. Απευθύνεται στο συναίσθημα και στοχεύει και στην αισθητική απόλαυση (ποικιλία εκφραστικών μέσων).

Ασκήσεις:

1.      Πολλοί έπεσαν στη μάχη αγωνιζόμενοι για την πατρίδα τους.

2.      Πάλευε για χρόνια με την ασθένεια και τελικά τη νίκησε.

3.      Δεν μπόρεσε να πιάσει την μπάλα και η ομάδα του ηττήθηκε.

4.      Ειπώθηκαν βαριά λόγια ανάμεσα στους υπουργούς των δύο χωρών.

5.      Η αλυσίδα του μηχανήματος κόπηκε και προκάλεσε εργατικό ατύχημα.

6.      Η προσωπικότητα του Περικλή σημάδεψε τον κλασικό πολιτισμό.

7.      Αποφάσισαν να ταξιδέψουν σε όλη την Ευρώπη.

8.      Άκουσε την καρδιά του και αποφάσισε να γυρίσει στην πόλη του.

9.      Μόλις πληροφορήθηκε το λάθος, η όψη του σκοτείνιασε.

10.   Δεν μπορούσε να σηκώσει το φορτίο χωρίς τη βοήθειά τους.

Αναφορικές Προτάσεις (σελ. 176 – 177, σχολικό βιβλίο Έκφρασης-Έκθεσης Β΄ Λυκείου)

Οι αναφορικές προτάσεις είναι ένα από τα είδη των προτάσεων που χρησιμοποιούνται συχνά τόσο στην απλή όσο και στη διαδοχική υπόταξη. Οι δευτερεύουσες αυτές προτάσεις αναφέρονται σε έναν κύριο ή δευτερεύοντα όρο άλλης πρότασης και διακρίνονται σε:

·        Ονοματικές αναφορικές προτάσεις: εισάγονται με αντωνυμίες (όποιος, οποίος, που, ό, τι κτλ.) και χρησιμοποιούνται συνήθως ως ονόματα, δηλαδή ως υποκείμενα, αντικείμενα, ονοματικοί προσδιορισμοί (επεξήγηση, παράθεση κτλ.). Διακρίνονται σε ελεύθερες ονοματικές → έχουν συντακτική θέση υποκειμένου, αντικειμένου ή κατηγορούμενου (σπάνια) του ρήματος εξάρτησης και σε επιθετικές ονοματικές → εισάγονται με τις αναφορικές αντωνυμίες ο οποίος, που και έχουν συντακτική θέση επιθετικού προσδιορισμού στον όρο που αναφέρονται.

Παραδείγματα:

Όποιος διαβάζει και παρακολουθεί τις παραδόσεις θα γράψει καλά. (Υποκείμενο)

Να κάνεις ό, τι θέλεις. (Αντικείμενο)

·        Επιρρηματικές αναφορικές προτάσεις: εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα (όπου, όσο, όπως κτλ.) ή με άλλους αναφορικούς επιρρηματικούς προσδιορισμούς και προσδιορίζουν ένα επίρρημα ή άλλο επιρρηματικό προσδιορισμό μιας πρότασης.

·         

Παραδείγματα:

Φύγε όποτε θέλεις. (χρόνο)

Θα βοηθήσω όσο μπορώ. (ποσό)

Διάκριση ονοματικών αναφορικών προτάσεων:

·        Προσδιοριστικές: αναγκαίοι προσδιορισμοί της προηγούμενης πρότασης.

Παράδειγμα

Ο μαθητής που κάθεται στο τελευταίο θρανίο πήρε μέρος στο διαγωνισμό Λογοτεχνίας.

·        Παραθετικές/ προσθετικές: δεν αποτελούν απαραίτητο συμπλήρωμα της πρότασης.

        Ο καθηγητής της Άλγεβρας, που τον εκτιμώ ιδιαίτερα, με προέτρεψε να πάρω μέρος στο Διαγωνισμό Μαθηματικών.

Στις αναφορικές προτάσεις μια ονοματική προσδιοριστική μπορεί να ξεχωρίζει από μία ονοματική παραθετική με βάση τα ακόλουθα κριτήρια:

1. στίξη· οι παραθετικές προτάσεις χωρίζονται από τον ονοματικό όρο στον οποίο αναφέρονται με κόμμα, η και με πιο έντονα σημάδια στίξης, όπως παύλες, παρενθέσεις κτλ. Αντίθετα οι προσδιοριστικές ακολουθούν χωρίς κόμμα τον ονοματικό όρο που προσδιορίζουν.
2. επιτονισμός· οι προσδιοριστικές διαβάζονται μαζί με τον όρο στον οποίο αναφέρονται, ενώ οι παραθετικές διαβάζονται χωριστά, με διαφορετικό τόνο φωνής.
3. σημασιολογικό κριτήριο/νόημα· είναι και το πιο αξιόπιστο για να γίνει με βεβαιότητα η διάκριση ανάμεσα στις προσδιοριστικές και παραθετικές προτάσεις (το κόμμα μπορεί εύκολα να παραλειφθεί από αβλεψία η να προστεθεί από άγνοια): οι πληροφορίες που περιέχει η παραθετική πρόταση παρουσιάζονται ως ξεχωριστές και δευτερεύουσες ως προς το περιεχόμενο του προσδιοριζόμενου όρου. Αντίθετα η προσδιοριστική πρόταση αποτελεί απαραίτητο συμπλήρωμα του όρου που προσδιορίζει, καθώς αποτελούν μαζί ένα νόημα αδιαίρετο.

Άλλες τεχνικές (πέρα από τις αναδρομικές και πρόδρομες αφηγήσεις) με τις οποίες παραβιάζεται η ομαλή, φυσική χρονική σειρά της αφήγησης:

•   In medias res: η λατινική αυτή φράση σημαίνει «στο μέσο των πραγμάτων», δηλαδή στη μέση της υπόθεσης, και αποτελεί μια τεχνική της αφήγησης σύμφωνα με την οποία το νήμα της ιστορίας δεν ξετυλίγεται από την αρχή, αλλά ο αφηγητής αρχίζει την ιστορία από το κρισιμότερο σημείο της πλοκής και, έπειτα, με αναδρομή στο παρελθόν, παρουσιάζονται όσα προηγούνται του σημείου αυτού. Με την τεχνική αυτή διεγείρεται το ενδιαφέρον του αναγνώστη και η αφήγηση δεν γίνεται κουραστική.

•   Εγκιβωτισμός: σε κάθε αφηγηματικό κείμενο υπάρχει μια κύρια αφήγηση που αποτελεί την αρχική ιστορία και υπάρχουν και μικρότερες, δευτερεύουσες αφηγήσεις μέσα στην κύρια αφήγηση που διακόπτουν  την ομαλή ροή του χρόνου. Αυτή η «αφήγηση μέσα στην  αφήγηση» ονομάζεται εγκιβωτισμένη αφήγηση ή εγκιβωτισμός.

•   Παρέκβαση/παρέμβλητη (εμβόλιμη) αφήγηση: είναι η προσωρινή διακοπή της φυσικής ροής των γεγονότων και η αναφορά σε άλλο θέμα που δεν σχετίζεται άμεσα με την υπόθεση του έργου.

•   Προϊδεασμός/προσήμανση: είναι η ψυχολογική προετοιμασία του αναγνώστη από τον αφηγητή για το τι πρόκειται να ακολουθήσει.

•   Προοικονομία: είναι ο τρόπος με τον οποίο ο συγγραφέας διευθετεί τα γεγονότα και δημιουργεί τις κατάλληλες προϋποθέσεις, ώστε η εξέλιξη της πλοκής να είναι για τον αναγνώστη φυσική και λογική.

Η χρονική διάρκεια : Ο χρόνος της αφήγησης έχει τις ακόλουθες σχέσεις με τον χρόνο της ιστορίας, με κριτήριο τη διάρκεια των γεγονότων:

• O χρόνος της αφήγησης μπορεί να είναι μικρότερος από τον χρόνο της ιστορίας, όταν ο αφηγητής  συμπυκνώνει τον χρόνο (συστολή του χρόνου) και παρουσιάζει συνοπτικά (σε μερικές σειρές) γεγονότα που έχουν μεγάλη διάρκεια. Με τον τρόπο αυτό, ο ρυθμός της αφήγησης  επιταχύνεται.

•   Ο χρόνος της αφήγησης μπορεί να είναι μεγαλύτερος από τον χρόνο  της ιστορίας, όταν ο αφηγητής επιμηκύνει τον χρόνο (διαστολή του  χρόνου) και παρουσιάζει αναλυτικά γεγονότα που διαρκούν ελάχιστα. Με τον τρόπο αυτό επιβραδύνεται ο ρυθμός της αφήγησης.

•   Ο χρόνος της αφήγησης είναι ίσος με τον χρόνο της ιστορίας, συνήθως  σε διαλογικές σκηνές.

Για να συντομεύσει τον χρόνο της αφήγησης, ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τις ακόλουθες τεχνικές:

•   Επιτάχυνση: παρουσιάζει σύντομα γεγονότα που έχουν μεγάλη διάρκεια.

•   Παράλειψη: κάποια γεγονότα δεν τα αναφέρει καθόλου, επειδή δεν σχετίζονται με την ιστορία.

• Περίληψη: παρουσιάζει συνοπτικά τα ενδιάμεσα γεγονότα.
• Έλλειψη ή αφηγηματικό κενό: ο αφηγητής παραλείπει ένα τμήμα της  ιστορίας ή κάποια γεγονότα που εννοούνται εύκολα ή δεν συμβάλλουν ουσιαστικά στην πλοκή.

Η τεχνική με την οποία ο συγγραφέας διευρύνει τον χρόνο της αφήγησης είναι:

• Η επιβράδυνση: γεγονότα που έχουν μικρή διάρκεια στην πραγματικότητα, παρουσιάζονται εκτεταμένα στην αφήγηση.

Η χρονική συχνότητα

Η αφηγηματική συχνότητα καθορίζεται από τη σχέση της εμφάνισης ενός γεγονότος στην ιστορία και της έκθεσής του μέσα στην αφήγηση. Έτσι, μοναδική αφήγηση είναι η αφήγηση αυτού που έγινε μία φορά, επαναληπτική είναι η επανάληψη X φορές αυτού που έγινε μια φορά, θαμιστική είναι αφήγηση μία φορά αυτού που έγινε X φορές και πολυμοναδική είναι η αφήγηση X φορές αυτού που έγινε X φορές.

Πηγή: Κείμενα Νεοελληνική λογοεχνίας  Α΄λυκείου, βιβλίο  καθηγητή σελ. 24-25

Αφηγηματικές Τεχνικές (1)

Αφηγητής

Ομοδιηγητικός: Ο αφηγητής συμμετέχει στην ιστορία που αφηγείται είτε ως πρωταγωνιστής είτε ως παρατηρητής/μάρτυρας (πρωτοπρόσωπη αφήγηση).

Ετεροδιηγητικός: Δεν έχει καμία συμμετοχή στην ιστορία που αφηγείται (τριτοπρόσωπη αφήγηση).

Όταν ο αφηγητής γνωρίζει τα πάντα, ακόμη και τις σκέψεις και τα συναισθήματα των ηρώων ονομάζεται παντογνώστης αφηγητής.

Εστίαση

Μηδενική εστίαση: Ο αφηγητής γνωρίζει περισσότερα από τα πρόσωπα της αφήγησης (αντιστοιχεί στην αφήγηση με παντογνώστη αφηγητή).

Εσωτερική εστίαση: η αφήγηση παρακολουθεί ένα από τα πρόσωπα της αφήγησης (ο αφηγητής ξέρει τόσα, όσα και το πρόσωπο από την οπτική γωνία του οποίου αφηγείται).

Εξωτερική εστίαση: ο αφηγητής ξέρει λιγότερα από τα πρόσωπα (ο αναγνώστης δε μαθαίνει τις σκέψεις των ηρώων).

Αφηγηματικοί τρόποι

Αφήγηση: Εξιστόρηση γεγονότων ή πράξεων. Διακρίνεται σε διήγηση (ακούμε την ιστορία από μια απρόσωπη φωνή, τον αφηγητή/ αφηγείται με τη δική του φωνή) και μίμηση (αφηγείται ένα πλαστό πρόσωπο/ δανείζεται τη φωνή κάποιου προσώπου).

Διάλογος

Περιγραφή (προσώπων, τόπων, αντικειμένων).

Ελεύθερος πλάγιος λόγος: ο αφηγητής αποδίδει τα λόγια,  τις σκέψεις, τα συναισθήματα κτλ.  κάποιου ήρωά του σε γ΄πρόσωπο και σε παρελθοντικό χρόνο.

Σχόλια: παρεμβολή σχολίων από τον αφηγητή που μας βγάζουν έξω από τη ροή της αφήγησης.

Εσωτερικός μονόλογος:  η απόδοση των σκέψεων ή συναισθημάτων σε  α΄ πρόσωπο και σε χρόνο ενεστώτα.

Χρονική σειρά των γεγονότων

Συχνά ο αφηγητής αναφέρεται προσωρινά στο παρελθόν ή αφηγείται ένα γεγονός που πρόκειται να διαδραματιστεί αργότερα παραβιάζοντας έτσι την ομαλή χρονική πορεία της ιστορίας του. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται αναχρονία. Οι αναχρονίες διακρίνονται σε: αναδρομικές αφηγήσεις (ή αναλήψεις), όταν παραβιάζεται η ομαλή χρονική σειρά για να αναφερθούν γεγονότα του παρελθόντος  και πρόδρομες αφηγήσεις (ή προλήψεις), όταν αναφέρεται σε γεγονότα που θα συμβούν στο μέλλον.