Ιστορία Α΄ Λυκείου: Η Ύστερη Αρχαιότητα (4ος-6ος αι. μ.Χ.)

Ο Διοκλητιανός και η αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας

Οι διοικητικές αλλαγές

Διοκλητιανός (284 μ.Χ.): τολμηρές διοικητικές αλλαγές → μοιράζει την εξουσία → ανάγκη άμεσης παρέμβασης στρατού και καλύτερης φύλαξης συνόρων.

Ανατολικό τμήμα αυτοκρατορίας: Διοκλητιανός, δυτικό: Μαξιμιανός (στρατιωτικός αφοσιωμένος στο Διοκλητιανό) → και οι δύο τίτλο Αυγούστου → αργότερα μέρος της εξουσίας σε δύο συνάρχοντες: Γαλέριο και Χλωρό αντίστοιχα (Καίσαρες) → η εξουσία μοιράστηκε σε τέσσερα κέντρα: Τετραρχία → διατηρεί την ακεραιότητα της αυτοκρατορίας με πρωτεύουσα τη Ρώμη.

Η αλλαγή στη μορφή του πολιτεύματος

Μεταβολή του χαρακτήρα της μοναρχίας. Χωρισμός του κράτους σε μικρές επαρχίες → διοίκηση από αυτοκρατορικούς υπαλλήλους – ο στρατός κάθε περιοχής είχε δικό του διοικητή διαφορετικό από της επαρχίας → αφαίρεσε την πολιτική εξουσία από το στρατό.                                                            Συγκέντρωση εξουσιών από αυτοκράτορα - έγινε απροσπέλαστος, φορούσε διάδημα και πορφύρα και επέβαλλε την προσκύνηση - προσφώνηση «Ζευς» και απαίτηση να λατρεύεται ως θεός → μεταβολή της Ηγεμονίας (Principatus) σε Απόλυτη Μοναρχία (Dominatus) – o πρώτος πολίτης (princeps) έγινε απόλυτος μονάρχης (dominus).  

M. Kωνσταντίνος: Εκχριστιανισμός και ισχυροποίηση της ρωμαϊκής Ανατολής

Η δημιουργία του χριστιανικού ρωμαϊκού κράτους

Τετραρχία → ενίσχυσε τους ανταγωνισμούς και τις φιλοδοξίες των συναρχόντων → αλληλοεξόντωση → μέσα από τις συγκρούσεις αναδείχθηκε ο Μ. Κωνσταντίνος (διάδοχος του Κωνσταντίου Χλωρού) με βασικούς σταθμούς τα παρακάτω γεγονότα:

·     Νίκη στη Μουλβία γέφυρα του Τίβερη επί του Μαξεντίου (312 μ.Χ.)

·    Συνεννόηση με τον Αύγουστο της Ανατολής, Λικίνιο → αποφάσισαν να μην προσλάβουν Καίσαρες  και να συνεργαστούν για τη διοίκηση της αυτοκρατορίας (313 μ.Χ.) .

·     Νίκη στην Αδριανούπολη – θανάτωση Λικινίου (324 μ.Χ.).

Κωνσταντίνος: μονοκράτορας → απολυταρχικότερος από Διοκλητιανό – απρόσιτος στους υπηκόους και στη σύγκλητο (που πλέον μόνο τιμητικό σώμα χωρίς εξουσία) – γύρω του ανακτορικοί υπάλληλοι και συμβούλιο, το οποίο λειτουργούσε μόνο όταν το ήθελε ο ίδιος.                                                         Ο αυτοκράτορας πλέον δεν ήταν ο θεός για τους υπηκόους του, αλλά ο εκλεκτός του θεού που κυβερνούσε με τη θεία χάρη – υποστήριξη προς το Χριστιανισμό → Διάταγμα Μεδιολάνων: απόλυτη ελευθερία στην επιλογή λατρείας για τους κατοίκους της αυτοκρατορίας (Φεβρουάριος 313 μ.Χ.) → εκχριστιανισμός αυτοκρατορίας: συνειδητή αποδοχή της νέας θρησκείας - τοποθέτηση χριστογράμματος (σύμβολο) στις ασπίδες των στρατιωτών και στην αυτοκρατορική σημαία - προστασία Χριστιανισμού από αιρέσεις μέσω των Οικουμενικών συνόδων - οικοδόμηση εκκλησιών - λίγο πριν πεθάνει βαφτίστηκε χριστιανός.

Η ίδρυση της Κωνσταντινούπολης

Μεταφορά του κέντρου των αποφάσεων στην Ανατολή → η Νέα Ρώμη οικοδομήθηκε στο Βυζάντιο: «Κωνσταντίνου-πολις» → εγκαίνια στις 11 Μαΐου 330 μ.Χ. → έναρξη Βυζαντινής αυτοκρατορίας, της οποίας η τύχη ταυτίστηκε με την τύχη της πρωτεύουσας.

Λόγοι μεταφοράς: αντιμετώπιση προβλημάτων που δημιουργούσαν κυρίως οι βαρβαρικές επιδρομές – η παλαιά πρωτεύουσα ήταν ταυτισμένη με τον αρχαίο κόσμο και την αρχαία ρωμαϊκή παράδοση, ενώ η νέα: προνομιακή θέση → καλύτερη άμυνα και οικονομική ανάπτυξη – κοντά στις περιοχές της Ανατολής, οι οποίες στην πλειοψηφία τους κατοικούνται από Έλληνες και χριστιανούς → η αυτοκρατορία απέκτησε προοδευτικά ελληνικό χαρακτήρα.                                                                     Η νέα αυτοκρατορία βασίστηκε σε τρία στοιχεία:

·        ρωμαϊκή πολιτική παράδοση

·        χριστιανική πίστη

·        ελληνική πολιτιστική κληρονομιά

Ο εξελληνισμός του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους

Μεταφορά πρωτεύουσας από Μ. Κωνσταντίνο στο μεταίχμιο Ευρώπης-Ασίας, κοντά στις ανατολικές επαρχίες → μετεξέλιξη αυτοκρατορίας υπό την επίδραση: πολιτικής ρωμαϊκής παράδοσης, χριστιανικής πίστης, πολιτιστικής κληρονομιάς.                                               Πληθυσμιακή υπεροχή ελληνικού στοιχείου → εξελληνισμός του ανατολικού τμήματος της αυτοκρατορίας. Η διαίρεση της αυτοκρατορίας σε Ανατολική και Δυτική που ξεκίνησε με Διοκλητιανό, οριστικοποιήθηκε από το Μ. Θεοδόσιο (σπανίως ενωμένα τα δύο τμήματα) → 4^ο αιώνα: αυτονόμηση και εξελληνισμός ανατολικού τμήματος.

Φιλοσοφικές σχολές Ανατολής και στην Αθήνα: καλλιέργεια ελληνικής φιλοσοφικής σκέψης, ρητορείας, ελληνικής παιδείας. Ιουλιανός και σύγχρονοί του δάσκαλοι και ιεράρχες: γνώστες της ελληνικής παιδείας – πολλοί νεοπλατωνιστές.

Μ. Θεοδόσιος (πριν πεθάνει): χώρισε την αυτοκρατορία στα δύο και τη μοίρασε στους γιους του, Αρκάδιο (ανατολικό τμήμα) και Ονώριο (δυτικό τμήμα) → οριστικός χωρισμός (395 μ.Χ.). Δυτικό τμήμα: εισβολή γερμανικών φύλων → τέλος ρωμαϊκού κόσμου. Ανατολικό τμήμα: αποσοβήθηκε ο κίνδυνος εκγερμανισμού με την αντίσταση των Ελλήνων λογίων και πολιτικών (αντιγερμανική – αντιγοτθική κίνηση) → έτσι επιβίωσε και μετεξελίχθηκε στη βυζαντινή του μορφή. Πρωταγωνιστικός ρόλος Κωνσταντινούπολης → πνευματικό κέντρο, ίδρυση Πανδιδακτηρίου με διάταγμα του Θεοδοσίου Β’ (425 μ.Χ.). Με αυτοκρατορική απόφαση: υπεροχή διδασκαλίας ελληνικής φιλολογίας και γλώσσας σε βάρος της λατινικής.

                                            Το τέλος του Δυτικού Ρωμαϊκού κράτους

Ιταλία: συνεχής αναταραχή από μέσα 5^ου αιώνα → αποδιοργάνωση κεντρικής μηχανής – η στρατιωτική ηγεσία στα χέρια Γερμανών μισθοφόρων – διατήρηση αυτοκρατορικού θεσμού, αλλά για ένα μικρό διάστημα ανίκανοι αυτοκράτορες.

Οδόακρος, ηγεμόνας των Ερούλων (476 μ.Χ.) → καθαίρεση αυτοκράτορα Ρωμύλου Αυγουστύλου (κατέλαβε το θρόνο χωρίς την έγκριση της Κωνσταντινούπολης). Με πρεσβεία προς τον αυτοκράτορα του ανατολικού τμήματος, Ζήνωνα, αναγνωρίστηκε διοικητής της Ιταλίας με τον τίτλο του πατρίκιου – έκτοτε δεν κυβέρνησε άλλος Ρωμαίος αυτοκράτορας → 476 μ.Χ. θεωρείται το τέλος του Δυτικού Ρωμαϊκού κράτους και η συμβατική αρχή του Μεσαίωνα για τη Δύση.

Οι Οστρογότθοι

Ανατολικός κλάδος Γότθων -  μέχρι 4^ο αιώνα στον Δνείπερο ποταμό – υποτάχθηκαν στους Ούνους – φιλογοτθική πολιτική Μ. Θεοδοσίου → εγκατάσταση Οστρογότθων στην περιοχή Ουγγαρίας με αντάλλαγμα τη φύλαξη των συνόρων. Επιδρομές στις βόρειες περιοχές της Βαλκανικής – στροφή ηγεμόνα τους προς Ιταλία: Οστρογοτθικό βασίλειο Ιταλίας με έδρα τη Ραβέννα – τίτλος ρήγα (rex).

Τέλη 5^ου αιώνα: απέμεινε μόνο το ανατολικό τμήμα από την παλιά ρωμαϊκή αυτοκρατορία → εδάφη: Βαλκανικής, Μ. Ασίας, Συρίας, Παλαιστίνης και Αιγύπτου. Δύση: γερμανικά βασίλεια. 

              

                                                           Η εποχή του Ιουστινιανού

Η ελληνοχριστιανική οικουμένη

Ιουστινιανός: εξωτερική πολιτική → όραμα παλαιάς ρωμαϊκής οικουμένης                                  εσωτερική οργάνωση → καινοτόμες ιδέες → διαμόρφωση βυζαντινής φυσιογνωμίας κράτους → μετεξέλιξη ρωμαϊκής οικουμένης σε ελληνοχριστιανική: 

·        Ισχυροποίηση απόλυτης μοναρχίας: αφορμή η Στάση του Νίκα (532 μ.Χ.) και η καταστολή της και η θεωρητική θεμελίωση βασιλείας: βασιλιάς → εκλεκτός θεού.

·        Επιβολή μιας θρησκείας κι ενός δόγματος: σκληρή στάση απέναντι στις παλιές θρησκείες – κλείσιμο νεοπλατωνικής σχολής Αθηνών – εξόντωση υπηκόων της – επιείκεια μόνο προς Εβραίους – ιεραποστολικό έργο για τον εκχριστιανισμό γειτονικών λαών – οικοδόμηση Αγίας Σοφίας.

·        Συστηματική κωδικοποίηση Δικαίου: σπουδαίο νομοθετικό έργο (κύριο μέρος γραμμένο στη λατινική, οι νέοι νόμοι, «Νεαρές», στην ελληνική γλώσσα) → Corpus juris civilis (αστικό δίκαιο) → βάση της νεότερης νομοθεσίας των ευρωπαϊκών κρατών.

·        Θεμελίωση νέου διοικητικού συστήματος → αποτροπή εκφεουδαρχισμού της αυτοκρατορίας: Καινούργια νομοθετικά διατάγματα (Νεαρές) παραχωρούσαν πολιτική εξουσία σε στρατιωτικούς διοικητές περιοχών εκτεθειμένων σε εχθρικές επιθέσεις – με διατάγματα προσπάθησε να πλήξει τους  μεγαλοκτηματίες → περιορισμός μεγάλης γαιοκτησίας.

·         

Ιστορία Α΄ Λυκείου: Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (1ος αι. π.Χ. - 3ος αι. μ.Χ.) - Η περίοδος της ακμής (27 π.Χ. - 193 μ.Χ.)

Η εποχή του Αυγούστου 27 π.Χ.- 14 μ.Χ.

Η ισχυροποίηση της κεντρικής εξουσίας

Επιθυμία Ρωμαίων για επικράτηση ειρήνης και τάξης: οργάνωση της κοινωνίας σε νέες βάσεις από Οκταβιανό → ενίσχυση κεντρικής εξουσίας, χωρίς να θίξει το δημοκρατικό αίσθημα των Ρωμαίων → αρνήθηκε αξίωμα του δικτάτορα, αλλά δέχτηκε να του προσφέρει η σύγκλητος τα υπόλοιπα (του υπάτου, ανθυπάτου, δημάρχου, ιμπεράτορα, μεγίστου αρχιερέως κ.ά.) – δημιουργία συμβουλευτικού σώματος → συμβούλιο του αυτοκράτορα – αποφυγή αυταρχικών μεθόδων – αλλά ουσιαστικά κατέλυσε το δημοκρατικό πολίτευμα με τις παρακάτω αλλαγές, χωρίς να δημιουργήσει αντιδράσεις:

·        Διατήρηση εποπτείας της διοίκησης του κράτους, της εξωτερικής πολιτικής και των στρατιωτικών ζητημάτων.

·        Ανάθεση διαχείρισης επιμέρους θεμάτων σε συγκλητικούς και ιππείς – καθορισμός αυστηρών προϋποθέσεων για είσοδο σε αυτές τις τάξεις (ηθική ακεραιότητα, εκπλήρωση στρατιωτικής υπηρεσίας, περιουσία).

·        Διοίκηση επαρχιών μαζί με σύγκλητο (διόριζε στρατιωτικούς διοικητές και η σύγκλητος ανθύπατους).

·        Εκτελεστική εξουσία → διοικητικοί αξιωματούχοι (αυτοκρατορική υπαλληλία).

·        Αναγέννηση γεωργίας – προσπάθεια επαναφοράς παλαιών ηθών.

·        Εξωραϊσμός Ρώμης → λαμπρά οικοδομήματα.

·        Συγκέντρωση εξουσιών στο πρόσωπό του – αναγορεύτηκε Αύγουστος από τη σύγκλητο ( σεβαστός – αναγνώριση θεϊκών ιδιοτήτων).

Το πολίτευμα και οι στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις

Αύγουστος →  δημιουργία μιας μορφής μοναρχικού πολιτεύματος: Ηγεμονία (Principatus) με στήριγμα το στρατό. Το μεγαλύτερο μέρος του στρατού ήταν στα πιο επικίνδυνα σύνορα – στη Ρώμη : εννιά μονάδες με 1000 στρατιώτες η καθεμιά → φρουρά πραιτωρίου. Οι πραιτωριανοί αρχικά πιστοί στον αυτοκράτορα, στη συνέχεια επικίνδυνοι (απέκτησαν μεγάλη δύναμη).

Ο στρατός μόλις που επαρκούσε για τη φύλαξη των συνόρων. Το νέο πολιτειακό καθεστώς άφηνε περιθώρια και σε άλλες δυνάμεις να παρεμβαίνουν (σύγκλητος, στρατός).

Πολίτευμα: δυαρχία εξουσιών → πρώτος πολίτης και σύγκλητος με αρμοδιότητες όχι σαφώς καθορισμένες → συγκρούσεις.

Διαδοχή → δεν ήταν θεσμοθετημένη – αρχικά ο διάδοχος οριζόταν από τον αυτοκράτορα ή ήταν κάποιος συγγενής του – καθοριστικός ο ρόλος της συγκλήτου → επικύρωνε την εκλογή – διαφορετικός ο θεσμός από ελληνιστικές μοναρχίες και  Ανατολή.

Οι διάδοχοι του Αυγούστου (14-193 μ.Χ.)

14 μ.Χ. (θάνατος Αυγούστου) – τέλη 2^ου αι. μ.Χ.: τρεις δυναστείες αυτοκρατόρων, οι οποίες διακρίνονται με κριτήριο τους συγγενικούς δεσμούς και την περιοχή καταγωγής τους.

·        Ιουλιο-κλαυδιανή δυναστεία (14-68 μ.Χ.): δεσμοί αίματος με Αύγουστο, κατάγονται από Ρώμη.

·        Δυναστεία Φλαβίων (69-96 μ.Χ.) με ιδρυτή το Βεσπασιανό, κατάγονται από ιταλικές πόλεις, ονομάζονται «αστοί».

·        Δυναστεία Αντωνίνων (96-192 μ.Χ.), προέρχονται από τις επαρχίες και συμβάλλουν στην ανάπτυξή τους → ανώτατο σημείο ακμής του ρωμαϊκού κράτους

Η διοίκηση και το δίκαιο

Διατήρηση τρόπου διοίκησης Οκταβιανού, αλλά με μεγαλύτερο συγκεντρωτισμό – ισχυρή διοίκηση – εξασθένηση αντιστάσεων.

Μείωση πρωταγωνιστικού ρόλου Ρώμης έναντι των κατακτημένων περιοχών → είσοδος αξιωματούχων από τις επαρχίες στη σύγκλητο -  παραχώρηση του δικαιώματος του Ρωμαίου πολίτη σε πολλούς κατοίκους επαρχιακών πόλεων – επαρχιώτες αυτοκράτορες – ίδρυση αποικιών και εγκατάσταση Ρωμαίων στρατιωτών σε περιοχές που βρίσκονταν σε ημιβάρβαρη κατάσταση → η ρωμαϊκή διοίκηση αποδεκτή από τους γηγενείς → μεγάλος αριθμός κατοίκων των επαρχιών  απέκτησε το δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη, το οποίο θα γενικευθεί στις αρχές του 3^ου αι. μ.Χ. με το διάταγμα του Καρακάλλα (212 μ.Χ.): όλοι οι ελεύθεροι κάτοικοι της αυτοκρατορίας αναγνωρίζονται ως Ρωμαίοι πολίτες.

Κτήσεις αυτοκρατορίας (εκτός από αυτές όπου είχε διαδοθεί ο ελληνικός πολιτισμός): επηρεάστηκαν από ρωμαϊκό πολιτισμό και εκλατινίστηκαν.

Συνθήκες άνεσης και ευημερίας για μεγάλο μέρος υπηκόων → οργάνωση αυτοκρατορίας, ισχυρό αμυντικό σύστημα, διευρυμένο οδικό δίκτυο (μετακίνηση στρατού, μεταφορά αγαθών).

Τερματισμός πολέμων – περιορισμός συγκρούσεων στην ιταλική χερσόνησο – διατήρηση ηρεμίας επαρχιών → Pax Romana, ειρήνη στη ρωμαϊκή οικουμένη και ευνομία.                      Η μεγαλύτερη προσφορά: ρωμαϊκό δίκαιο. Νομοθεσία (Δωδεκάδελτος): αρχικά ατελής και προορισμένη μόνο για την πόλη-κράτος της Ρώμης → σταδιακή επέκταση και συμπλήρωση λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα ήθη και τις συνήθειες των υπηκόων και τις φιλοσοφικές ιδέες των Ελλήνων – αργότερα επηρεασμός από χριστιανική ηθική. Στην πορεία συμπληρώσεις και τροποποιήσεις από συγκλητικά ψηφίσματα, διατάγματα πραιτώρων και αποφάσεις αυτοκρατόρων → πολυπλοκότητα: απαραίτητοι οι νομοδιδάσκαλοι (Σάλβιος Ιουλιανός, Γάιος κ.ά.)

Ιστορία Α΄ Λυκείου: Οι συνέπειες των κατακτήσεων

Οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες

Κατακτήσεις Ρωμαίων → κοινωνικές αλλαγές → αλλοίωση των ηθών – απομάκρυνση από τις προγονικές αρετές → προσπάθεια να ελεγχθεί η κατάσταση:

·        Κάτων ο Τιμητής:

Ø  Μορφωμένος και καταξιωμένος Ρωμαίος – συντηρητικές απόψεις και ηθικές αρχές → εκλέχθηκε στο αξίωμα του Τιμητή (184 π.Χ.) – επιχείρησε την κάθαρση της τάξης συγκλητικών και ιππέων (περιορισμός πλεονεξίας – έλεγχος συμπεριφοράς).

Ø  Είχε ελληνική παιδεία – αλλά θεωρούσε ότι η διείσδυση των ελληνικών συνηθειών και η υιοθέτηση του ελληνικού πολιτισμού ήταν υπεύθυνη για αλλοίωση ρωμαϊκών ηθών.

Ø  Η προσπάθειά του δεν έφερε αποτέλεσμα – οι αλλαγές είχαν ριζώσει.

·        Τιβέριος Γράκχος:

Ø  Δήμαρχος (133 π.Χ.) → αγροτικός νόμος → κανείς πολίτης ιδιοκτησία μεγαλύτερη από 500 πλέθρα γης (επιπλέον 250 πλέθρα για καθένα από τα δύο αρσενικά παιδιά, αλλά όχι πάνω από 1000 συνολικά) → αναδιανομή γης στους ακτήμονες (30 πλέθρα στον καθένα).

Ø  Τολμηρή πρόταση → ο θησαυρός του βασιλιά της Περγάμου που τον κληροδότησε στο ρωμαϊκό λαό → να δοθεί στους ακτήμονες για αγορά εργαλείων.

Ø  Αντίδραση συγκλητικών – εξαγορά συνειδήσεων λαού → αποτυχία σχεδίων – δολοφονία Τιβέριου – ο νόμος δεν εφαρμόστηκε.

·        Γάιος Γράκχος:

Ø  Δήμαρχος (123 π.Χ.)

Ø  Εμπνεύστηκε από το έργο του αδερφού του – εφαρμογή αγροτικού νόμου – ψήφιση νέων μέτρων που βελτίωναν τη θέση των ακτημόνων -  αποικίες στις κατακτημένες περιοχές → εγκατάσταση ακτημόνων – καθιέρωση διανομής σιταριού για τους φτωχούς  -  μείωση χρόνου στράτευσης – αύξηση στρατιωτικού μισθού.

Ø  Προσπάθεια περιορισμού αυθαιρεσιών συγκλητικών → συγκρότηση δικαστηρίων από ιππείς: εκδίκαση καταχρήσεων από συγκλητικούς – εμπόδισε την επιλογή της συγκλητικής επαρχίας από τους ίδιους.

Ø  Συγκλητικοί : έστρεψαν μέρος του λαού εναντίον του – αποτυχία της εξέγερσης που οργάνωσε κατά της συγκλήτου – εξόντωση των οπαδών του – διέταξε δούλο του να τον σκοτώσει για να αποφύγει την ατίμωση. 

Η μεταρρυθμιστική προσπάθεια των Γράκχων (έλεγχος κοινωνικής ανισότητας, αποκατάσταση ακτημόνων, αποδυνάμωση συγκλητικών) απέτυχε.

Ιστορία Α΄ Λυκείου: Οι λαοί της ιταλικής χερσονήσου και ο σχηματισμός του Ρωμαϊκού κράτους (8ος-3ος αι. π.Χ.)

Η ίδρυση της Ρώμης και η οργάνωσή της

Παράδοση: ίδρυση Ρώμης από Ρωμύλο απόγονο του Αινεία: 753 π.Χ.

Αρχαιολογική έρευνα: στη θέση της Ρώμης οικισμοί από 10^ο μέχρι 8^ο αι. π.Χ. – πιθανό η δημιουργία της να οφείλεται στους Ετρούσκους: κατάληψη Λατίου 7^ο αι., συνοικισμό κατοίκων, σπουδαία έργα → τέλη 6^ου αιώνα οι κάτοικοι της περιοχής επαναστάτησαν και τους έδιωξαν → συστηματική οργάνωση και κυριαρχία ρωμαίων στο Λάτιο.

Περίοδος βασιλείας έως 509 π.Χ. (σύμφωνα με την παράδοση έξι βασιλείς) →                                                                                                                   

     - κοινωνική συγκρότηση: τρεις τάξεις

·       Πατρίκιοι: οι Ρωμαίοι που ανήκαν στις παλιές μεγάλες οικογένειες (ρωμαϊκά γένη), ονομάζονταν έτσι γιατί κατάγονταν από τον ίδιο πατέρα τον οποίο αναγνώριζαν και ως αρχηγό.

·       Πελάτες: προστατευόμενοι των πατρικίων – μάλλον προϊταλιώτες κάτοικοι (Λίγουρες) → σταδιακή συγχώνευση με πατρίκιους μέσω επιμειξιών.

·       Πληβείοι: οι νεότεροι κάτοικοι της Ρώμης και των γύρω περιοχών -  δεν είχαν δεσμούς με τις παραπάνω τάξεις: πλήθος – δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα  και δεν τους επιτρεπόταν να νυμφευτούν με γυναίκες από την τάξη των πατρικίων.

-        πολιτική οργάνωση:

Βασιλιάς → αρχηγός του κράτους, θρησκευτικός αρχηγός, ηγέτης του στρατού, και ανώτατος δικαστής.

Σύγκλητος → αρχηγοί ρωμαϊκών γενών (αρχικά εκατό και στη συνέχεια τριακόσια μέλη), μαζί με το βασιλιά συγκαλούσαν την εκκλησία του λαού και επικύρωναν τις αποφάσεις της – θεματοφύλακας των εθίμων και παραδόσεων της Ρώμης.

Εκκλησία του λαού → συγκέντρωση όλων των πατρικίων και των πελατών – επικύρωνε ή απέρριπτε τις αποφάσεις του βασιλιά «διά βοής» - αποφάσιζε για ειρήνη ή πόλεμο και εξέλεγε το βασιλιά.

  

Η συγκρότηση της ρωμαϊκής πολιτείας – Res publica

509 π.Χ.: τέλος βασιλείας (εξέγερση πατρικίων) – απομάκρυνση Ετρούσκων

Νέο πολίτευμα → ονομάζεται δημοκρατία (Res publica), αλλά πρόκειται για αριστοκρατικό καθεστώς → η εξουσία στους πατρίκιους.

Αγώνας πληβείων για δύο περίπου αιώνες για την απόκτηση πολιτικών δικαιωμάτων.                               

·        Αρχές 5^ου αιώνα: νέα εξουσία → δήμαρχοι: προστασία πληβείων από αυθαιρεσίες πατρικίων – πρόσωπα ιερά και απαραβίαστα – δικαίωμα να αρνηθούν την ψήφιση ενός νόμου.

·        Μέσα 5^ου αιώνα: καταγραφή εθιμικού δικαίου (Δωδεκάδελτος) → αποτροπή αυθαίρετων αποφάσεων.

·        Κατάργηση νόμου που απαγόρευε τους γάμους μεταξύ των δύο τάξεων.

·        Πολιτική ισότητα, τον 4^ο αιώνα → δικαίωμα εκλογής στο αξίωμα του υπάτου και τέλη 4^ου αιώνα → δικαίωμα εκλογής στο αξίωμα του «μεγίστου αρχιερέως».

Πολιτική οργάνωση

Άρχοντες: Εκτελεστική εξουσία (πολλοί στον αριθμό) – σπουδαιότεροι:

Ø  Δύο ύπατοι: εκλέγονταν για ένα χρόνο αρχικά, συγκέντρωναν εξουσίες βασιλιά, μεγαλόπρεπη εμφάνιση με δώδεκα ακολούθους (ραβδούχους).

Ø  Δικτάτορας: εκλεγμένος άρχοντας, ο οποίος έπαιρνε  όλες τις εξουσίες για έξι μήνες  όταν η πολιτεία βρισκόταν σε κρίσιμη κατάσταση.

Ø  Τιμητές: σημαντικό αξίωμα – δύο και εκλέγονταν για δεκαοκτώ μήνες. Έργο: 1. Κατάταξη πολιτών ανάλογα με τα περιουσιακά τους στοιχεία 2. Σύνταξη του καταλόγου που όριζε ποιοι άρχοντες έχουν το δικαίωμα να εισέλθουν στη Σύγκλητο 3. Κατάρτιση του προϋπολογισμού του κράτους 4. Επίβλεψη των ηθών.

Ø  Δήμαρχοι, πραίτωρες, ταμίες, ανθύπατοι κ.ά.

Σύγκλητος: εκπροσωπούσε την ιστορική συνέχεια του ρωμαϊκού κράτους – 300 ισόβια μέλη (προηγουμένως άρχοντες) – νομοθετική και εκτελεστική εξουσία, μεγάλη δύναμη – δικαιοδοσίες σε θέματα οικονομικά, θρησκευτικά και εξωτερικής πολιτικής – συγκλητικά δόγματα → ισχύ νόμου

Τρεις εκκλησίες:

Ø  Φρατρική: συνέλευση πατρικίων – χάνει η δύναμή της και διατηρείται από σεβασμό στην παράδοση.

Ø  Λοχίτιδα: συνέλευση όλων των στρατευμένων πολιτών (πατρικίων και πληβείων) – κατά λόχους - εξέλεγε υπάτους, τιμητές και πραίτωρες.

Ø  Φυλετική: αρχικά → συνέλευση πληβείων, έπειτα όλων των Ρωμαίων – κατά φυλές (ανάλογα με τόπο κατοικίας) – ψήφιση νόμων κι εκλογή κατώτερων αρχόντων.

Ιστορία Α΄ Λυκείου: Ελληνιστικοί Χρόνοι

Ελληνιστικοί Χρόνοι

Τα χαρακτηριστικά του ελληνιστικού κόσμου

α) Οικονομικά: Ενιαίο οικονομικό σύστημα → κοινό νομισματικό σύστημα, κοινή δημοσιονομική πολιτική και κοινός τρόπος συναλλαγών.

Οι βασιλείς: κάτοχοι γης και μεγαλύτερου μέρους παραγωγής – ανάπτυξη εμπορίου λόγω της πλούσιας γεωργικής παραγωγής και των ανταλλαγών μεταξύ των βασιλείων – χρήση ελληνικών νομισμάτων – δημιουργία τραπεζών – χρήση επιταγών.

β) Κοινωνικά: Προνομιούχος τάξη → έμποροι, ασχολούμενοι με τράπεζες, βασιλικοί υπάλληλοι (Έλληνες και λίγοι ελληνίζοντες γηγενείς).

Γηγενείς κυρίως → εργάτες και μικροκαλλιεργητές.

Ανάπτυξη δουλείας: για τις ανάγκες της πλούσιας διαβίωσης των ανώτερων στρωμάτων.

γ) Πολιτικά: Απόλυτη μοναρχία → συγκέντρωση όλων των εξουσιών στο πρόσωπο του ηγεμόνα → επιτελείο από Έλληνες και λίγους εξελληνισμένους γηγενείς ανώτερων στρωμάτων – ο πολίτης δε συμμετέχει στα κοινά.

Μετατοπισμός κέντρου βάρους στις μεγαλουπόλεις της Ανατολής → κέντρα ελληνιστικού κόσμου. Διοίκηση ελλαδικού χώρου κατά τα πρότυπα της μακεδονικής βασιλείας, αλλά σχετική αυτονομία ορισμένων πόλεων (Αθήνα, Σπάρτη κτλ.) – οργάνωση ομοσπονδιών (Αχαιοί, Αιτωλοί).

Ο ελληνιστικός πολιτισμός

Τα ελληνιστικά πνευματικά κέντρα

·        Αλεξάνδρεια:

Ø  Ιδρύθυκε από τον Αλέξανδρο (331 π.Χ.) → οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο

Ø  κάτοικοι: Έλληνες, Αιγύπτιοι και Εβραίοι

Ø  μεγάλο λιμάνι (γνωστό από το νησάκι Φάρο στην είσοδο)

Ø  Μουσείο (αφιερωμένο στις Μούσες, συγκεντρώνονταν πνευματικοί άνθρωποι) και Βιβλιοθήκη (εργάζονταν οι γραμματικοί: καταγραφή και σχολιασμός των κειμένων των αρχαίων συγγραφέων → πάπυρος )

·        Αντιόχεια:

Ø  Ιδρύθηκε από το Σέλευκο (300 π.Χ.) στον Ορόντη ποταμό

Ø  Διαιρεμένη σε τέσσερις συνοικισμούς: Τετράπολις

Ø  Τείχος

Ø  Λαμπρά οικοδομήματα και αγάλματα

Ø  Κάτοικοι: αρχικά Μακεδόνες, Αθηναίοι, Κρήτες και Κύπριοι, μετά και άλλα ασιατικά έθνη → πολυπολιτισμικό κέντρο

·        Πέργαμος:

Ø  Πρωτεύουσα κράτους Ατταλιδών στη Μ. Ασία

Ø  Κτισμένη σε οχυρωμένη ακρόπολη

Ø  Φημισμένη Βιβλιοθήκη (περίπου 200.000 χειρόγραφα → περγαμηνή)

Ø  Μουσείο

Ø  Βωμός του Διός

Γλώσσα

Διαμόρφωση ενιαίου συστήματος γραπτής και προφορικής επικοινωνίας: Κοινή Ελληνική → συγχώνευση των ελληνικών διαλέκτων, έχοντας ως βάση την αττική διάλεκτο -  επικράτηση απλούστερων διαλεκτικών ιδιομορφιών – χρησιμοποίηση στην καθημερινή επικοινωνία και από συγγραφείς (όργανο διάδοσης κηρυγμάτων χριστιανισμού - Βίβλος).

Θρησκεία

Ανάμειξη θρησκειών/συνένωση ποικίλων θρησκευτικών δοξασιών (θρησκευτικός συγκρητισμός) ή εμφάνιση νέων λατρειών.

Υιοθέτηση τοπικών δοξασιών από βασιλείς για κοινωνικούς και πολιτικούς λόγους.

Οι απλοί πολίτες → λατρείες με μυστηριακό χαρακτήρα (Ελευσίνια μυστήρια, Διονυσιακές τελετές, μυστήρια Ίσιδας κτλ.)– ελπίδες για καλύτερη «ζωή» μετά το θάνατο – δημιουργία καινούργιων λατρειών (Σάραπης).

Γράμματα

Μαζική παραγωγή βιβλίων χάρη στη διάδοση και την ευρεία χρήση της γραφικής ύλης (πάπυρος, περγαμηνή) και στη δημιουργία πνευματικών κέντρων (βιβλιοθήκη Αλεξάνδρειας), αλλά η πλειοψηφία των συγγραφέων → μιμητές έργων της κλασικής εποχής.

Γραμματικοί → οι πρώτοι φιλόλογοι, αντέγραφαν και σχολίαζαν κείμενα των κλασικών.

Ποίηση → έλλειψη πρωτοτυπίας – κολακεία ισχυρών – μίμηση παλαιών ειδών («Αργοναυτικά» Απολλώνιου Ρόδιου).

Θεόκριτος → περισσότερη πρωτοτυπία – εισηγητής βουκολικής ποίησης («Ειδύλλια»).

Ηρώνδας → νέο σατιρικό ποιητικό είδος: «Μίμοι».

Μένανδρος → κυριότερος εκπρόσωπος της νέας κωμωδίας, η οποία σατίριζε ανθρώπινους χαρακτήρες.

Ιστοριογραφία → Πολύβιος ο Μεγαλοπολίτης γράφει την ιστορία της εποχής του και προσπαθεί να εξηγήσει τους λόγους επικράτησης των Ρωμαίων.

Φιλοσοφία → Αθήνα → εκτός από Ακαδημία Πλάτωνα και Λύκειο του Αριστοτέλη λειτουργούν δύο νέες φιλοσοφικές σχολές:

·        Στωική φιλοσοφία → Ζήνων: η ζωή έχει μικρή αξία, γι’ αυτό ο άνθρωπος πρέπει να είναι αυτάρκης κι εγκρατής.

·        Επικούρεια φιλοσοφία → γνώση της φύσης – απαλλαγή από το φόβο – πνευματική απόλαυση → ευτυχία

Επιστήμες

Γεωγραφία → ανακάλυψη νέων περιοχών – Νέαρχος: παράπλους ακτών Ινδικού ωκεανού  - Πυθέας: βορειότερο άκρο Αγγλίας – Ερατοσθένης: κατασκευή παγκόσμιου χάρτη.

Αστρονομία → Αρίσταρχος ο Σάμιος: σφαιρικότητα γης και διπλή κίνησή της. 

Μαθηματικά → Ευκλείδης : «Στοιχεία»

Φυσικές Επιστήμες → Αρχιμήδης ο Συρακούσιος (ειδικό βάρος σωμάτων κ.ά.)

Φυσιογνωστικές Επιστήμες → Αλεξάνδρεια: ζωολογικός και βοτανικός κήπος

Βιολογία → Ηρόφιλος: έρευνες για νευρικό σύστημα και κυκλοφορία του αίματος

Ιατρικές γνώσεις → Εξέλιξη προς νέες κατευθύνσεις – συστηματοποίηση αργότερα (2^Ο αι. μ.Χ.) με Γαληνό.

Τέχνες

Στόχος → θαυμασμός και κατάπληξη – προβολή ανθρώπινων συναισθημάτων

Αρχιτεκτονική → μεγάλα και πολυτελή κτήρια – προβολή μεγαλείου των βασιλέων κι εξυπηρέτηση πρακτικών σκοπών (ανάκτορα, αγορές, γυμνάσια κτλ.)

Πλαστική → εξωτερίκευση ψυχικού κόσμου (αγωνία, πόνο κτλ.) των ανθρώπων των ταραγμένων εκείνων χρόνων: σύμπλεγμα του Λαοκόοντα, θνήσκων Γαλάτης κτλ.

Ζωγραφική → υψηλό καλλιτεχνικό επίπεδο: ψηφιδωτά (Πέλλα, Δήλος κ.α.)

Κοσμήματα → μεγάλη ποικιλία

Υαλουργία → διάδοση τέχνης «φυσητής» υαλουργίας

Ιστορία Α΄ Λυκείου: Κλασική εποχή (480-323 π.Χ.)

Κλασική εποχή  (480-323 π.Χ.)

Κλασική περίοδος: τέλος περσικών πολέμων-θάνατος Μ. Αλεξάνδρου → υπεροχή συντελεστών και επιτευγμάτων –δημιουργία διαχρονικών αξιών που αποτελούν τα θεμέλια του δυτικού πολιτισμού.

Νικηφόρο αποτέλεσμα περσικών πολέμων → καθοριστικό για τη δημιουργία των επιτευγμάτων στην πολιτική, στα γράμματα και στις τέχνες της κλασικής εποχής.

Αθήνα → ηγεμονική δύναμη → αντιπαράθεση με Σπάρτη → διαίρεση ελληνικού κόσμου σε δύο μεγάλους συνασπισμούς: Πελοποννησιακός πόλεμος.

Παρέμβαση Περσών (πρώτο μισό 4^ου αιώνα) → υποδαύλισε τον ανταγωνισμό των ελληνικών κρατών → ανάγκη πανελλήνιας ένωσης → επιτεύχθηκε εν μέρει από Φίλιππο Β’ και ολοκληρώθηκε από Μ. Αλέξανδρο.

Η συμμαχία της Δήλου – Αθηναϊκή ηγεμονία

Αθήνα μετά τους περσικούς πολέμους → μεγάλη ναυτική δύναμη → ίδρυση Α’ Αθηναϊκής Συμμαχίας με έδρα τη Δήλο όπου βρισκόταν το συμμαχικό ταμείο – αρχικά τα μέλη ίδια δικαιώματα – ο φόρος καθοριζόταν σε πλοία ή χρήματα.

Αθηναίοι → χρησιμοποίησαν τη συμμαχία για επικράτηση απέναντι στους Πέρσες και τους άλλους Έλληνες και ως μέσο επιβολής της κυριαρχίας τους στους συμμάχους → αυξανόμενη δύναμη → επιφυλακτική η στάση της Σπάρτης.

Κίμων

·        αριστοκρατική παράταξη

·        υπέρ της συνεργασίας με τη Σπάρτη

·        εργάστηκε για στερέωση αθηναϊκής δύναμης και αντιμετώπιση Περσών

·        νικηφόρα αντιμετώπιση Περσών στον Ευρυμέδοντα ποταμό

·        πολιτική ήττα όταν οι Λακεδαιμόνιοι απέπεμψαν την αθηναϊκή αποστολή βοήθειας κατά τον Γ΄ Μεσσηνιακό πόλεμο (464-455 π.Χ.)

Επικράτηση δημοκρατικών με Εφιάλτη → εξοστρακισμός Κίμωνα (461), εγκατάλειψη φιλολακωνικής πολιτικής.

Δολοφονία Εφιάλτη → αρχηγός των δημοκρατικών ο Περικλής.

Μετατροπή αθηναϊκής συμμαχίας σε ηγεμονία → μεταφορά συμμαχικού ταμείου από Δήλο στην Ακρόπολη των Αθηνών (454 π.Χ.) – έντονες επεμβάσεις στις συμμαχικές πόλεις

Επιστροφή Κίμωνα → πενταετής ανακωχή με Σπάρτη – πολιορκία Κιτίου το 450 π.Χ. (πεθαίνει) → νίκη αθηναϊκού στόλου το επόμενο έτος στη Σαλαμίνα της Κύπρου.

Καλλίειος (κατά άλλους ιστορικούς Κιμώνειος) ειρήνη → συνθήκη ειρήνης με Πέρσες υποχρεώνονται να αναγνωρίσουν την ανεξαρτησία των ελληνικών πόλεων της Μ. Ασίας.

Διαδέχεται ο Περικλής → τριακοντούτειςσπονδαί: ειρήνη για τριάντα χρόνια με τους Σπαρτιάτες (445 π.Χ.).

Η εποχή του Περικλή

Η τριακονταετής ειρήνη → κράτησε δεκαπέντε χρόνια  → εσωτερική ανάπτυξη Αθήνας και απόλυτη κυριαρχία επί των συμμάχων.

Κύριος συντελεστής ο Περικλής (χρυσούς αιών του Περικλέους)→ προικισμένος ηγέτης - εκλεγόταν κάθε χρόνο στρατηγός – επιβαλλόταν στο πλήθος χωρίς να περιορίζει τις ελευθερίες του → η Αθήνα οδηγείται στο απόγειο της πολιτικής και πολιτιστικής της ανάπτυξης.

Ø  Ενίσχυση δημοκρατικού πολιτεύματος: καθιέρωση χρηματικής αποζημίωσης για κληρωτούς άρχοντες, βουλευτές και λαϊκούς δικαστές.

Ø  Δαπάνες και για την πολιτιστική ανάπτυξη των Αθηναίων → θεωρικά: αντίτιμο της ελεύθερης εισόδου των πολιτών στο θέατρο

Ø  Επέκταση εμπορικής επιρροής στη Δύση  μέσω συμμαχιών → ίδρυση αποικίας των Θουρίων (444-443 π.Χ.) → ο Πειραιάς εξελίσσεται σε μεγάλο εμπορικό λιμάνι

Έσοδα:

·        εκμετάλλευση μεταλλείων

·        φορολογία: δεν υπήρχε άμεση φορολογία – πλήρωναν μόνο οι μέτοικοι / έμμεση φορολογία επιβαλλόταν για τα εισαγόμενα και εξαγόμενα προϊόντα

·         φόρος συμμάχων: τακτικές και έκτακτες εισφορές συμμάχων

·         έκτακτες εισφορές πολιτών: θεσμός λειτουργίας → δαπάνες στρατιωτικών και θρησκευτικών εκδηλώσεων που αναλάμβαναν οι πλουσιότεροι πολίτες όπως η χορηγία, η τριηραρχία, η αρχιθεωρία, η εστίαση και η γυμνασιαρχία.

Πελοποννησιακός πόλεμος

Η ειρήνη δεν είχε επιλύσει τις διαφορές → έντονος ανταγωνισμός Αθήνας και Σπάρτης και των αντίστοιχων συμμαχιών, ο οποίος οφείλεται και σε:

·        Φυλετική διαφορά (Ίωνες-Δωριείς)

·        Πολιτειακή συγκρότηση (δημοκρατία-ολιγαρχία)

·        Ηγεμονικές τάσεις Αθήνας

Χωρισμός ελληνικού κόσμου σε δύο στρατόπεδα → σκληρότερη εμφύλια σύγκρουση του αρχαίου ελληνικού κόσμου → τρεις περίοδοι πολέμου:

·        Αρχιδάμειος ή Δεκαετής πόλεμος (431 – 421 π.Χ.)

·        Σικελική εκστρατεία (415 – 413 π.Χ.)

·        Δεκελεικός ή Ιωνικός πόλεμος (413 – 404 π.Χ.)

Ήττα Αθηναίων → αναγνώριση Σπαρτιατικής ηγεμονίας από τις ελληνικές πόλεις (404 π.Χ.). Ο πόλεμος όμως εξοντωτικός:

·        Υλικές καταστροφές

·        Εξαχρείωση ανθρώπων

·        Ανάμειξη Περσών στα εσωτερικά θέματα του ελληνικού κόσμου.

Η κρίση της πόλης-κράτους

4^ο αιώνα παρακμή ελληνικών πόλεων-κρατών:

·        οικονομική και κοινωνική κρίση στις πόλεις-κράτη

·        όξυνση του μεταξύ τους ανταγωνισμού - συγκρούσεις

·        παρεμβάσεις Περσών με στόχο τη διάσπαση των ελληνικών δυνάμεων → μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο βοηθούν στη δημιουργία αντισπαρτιατικού συνασπισμού  (Θήβα, Κόρινθος, Άργος και Αθήνα) → Βοιωτικός ή Κορινθιακός πόλεμος (395-386 π.Χ.) → Βασίλειος ή Ανταλκίδειος ειρήνη: οι Σπαρτιάτες σε συμφωνία με το βασιλιά των Περσών επιβάλλουν τους όρους του τερματισμού του πολέμου:

Ø  παράδοση των ελληνικών πόλεων της Μ. Ασίας και Κύπρου στο βασιλιά των Περσών

Ø  διακήρυξη της αυτονομίας όλων των ελληνικών πόλεων με ελάχιστες εξαιρέσεις

Ø  έγιναν τοποτηρητές της ειρήνης στην κυρίως Ελλάδα, αλλά στην ουσία → όργανα της περσικής πολιτικής

Θηβαϊκή ηγεμονία: άνοδος με μάχη στα Λεύκτρα (371 π.Χ.) και πτώση μετά τη μάχη στη Μαντίνεια (362 π.Χ.) 

Η πανελλήνια ιδέα

Πανελλήνια ιδέα

·        πρώτη διατύπωση από σοφιστή Γοργία τέλη 5^ου αιώνα

·        βασικός εκφραστής ο Αθηναίος ρητοροδιδάσκαλος Ισοκράτης → αρχικά στον «Πανηγυρικό» του: κοινός αγώνας εναντίον των Περσών με ηγετικό ρόλο Αθήνας → αργότερα αποδέσμευση από τον τοπικισμό της εποχής σε αντίθεση με τον πιστό στην ιδέα του πρωταγωνιστικού ρόλου της Αθήνας ρήτορα Δημοσθένη και ανάπτυξη της ιδέας ενός ισχυρού μονάρχη που θα ηγηθεί του αγώνα των ενωμένων Ελλήνων εναντίον των Περσών: αποβλέπει σε διάφορες προσωπικότητες → τελικά απόθεση των ελπίδων του στο Φίλιππο Β΄ της Μακεδονίας.

Ο Φίλιππος Β΄ και η ένωση των Ελλήνων

Φίλιππος Β΄

·        σταθεροποίηση της θέσης του στο μακεδονικό θρόνο

·        ισχυροποίηση μακεδονικού κράτους με τις ακόλουθες ενέργειες:

Ø   Αποτελεσματική αντιμετώπιση επιδρομών στα βόρεια σύνορα (Ιλλυριοί και Παίονες)

Ø  Οργάνωση ισχυρού στρατού → μακεδονική φάλαγγα αποτελούμενη από πεζέταιρους (μακρύ δόρυ: σάρισα) – ιππικό -  ακοντιστές, τοξότες και πελταστές

Ø  Δημιουργία ισχυρής οικονομίας: κατάληψη ορυχείων χρυσού του Παγγαίου -  κοπή νομίσματος: χρυσοί στατήρες

Ø  Επεκτατική εξωτερική πολιτική: σκοπός η ένωση των Ελλήνων υπό την αρχηγία του

 → κατάληψη πόλεων της Χαλκιδικής, εδάφη Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, μέχρι τις δυτικές ακτές του Ευξείνου Πόντου

→ επέμβαση στη Θεσσαλία και στη νότιο Ελλάδα -  μάχη Χαιρώνειας (338 π.Χ.): κερδίζει συνασπισμό Θηβαίων και Αθηναίων → αδιαφιλονίκητος ηγέτης Ελλήνων → πανελλήνια ένωση στο συνέδριο Κορίνθου 337 π.Χ.:

·        Απαγόρευση συγκρούσεων μεταξύ των ελληνικών πόλεων και βίαιης μεταβολής των καθεστώτων τους

·        Προστασία ελεύθερης ναυσιπλοΐας και καταδίκη πειρατείας

·        Ίδρυση πανελλήνιας αμυντικής και επιθετικής συμμαχίας με ισόβιο αρχηγό το Φίλιππο Β΄

Συνέδριο της Κορίνθου (δολοφονία Φιλίππου Β') επαναλήφθηκε (336 π.Χ.) από τον Αλέξανδρο: ανανέωση όρκων.

Το οικουμενικό κράτος του Μ. Αλεξάνδρου

334 (Πέλλα) - 325 π.Χ. → ο Μ. Αλέξανδρος κατακτά την Ανατολή μέχρι τον Ινδό ποταμό σε τρεις φάσεις:

· Πρώτη φάση: 334-331 π.Χ. → κυριαρχία στη Μ. Ασία - απελευθέρωση ελληνικών πόλεων. Δύο συγκρούσεις με Πέρσες σε → Γρανικό ποταμό (334 π.Χ.) και Ισσό (333 π.Χ.). Κατάληψη Φοινίκης και Παλαιστίνης. Κατάκτηση Αιγύπτου (οι κάτοικοι τον αναγόρευσαν φαραώ). Ίδρυση Αλεξάνδρειας (331 π.Χ.).

· Δεύτερη φάση 331-327 π.Χ. → σύγκρουση με τον περσικό στρατό στα Γαυγάμηλα - νίκησε το Δαρείο Γ' → καταλαμβάνει Βαβυλώνα, Σούσα, Περσέπολη κ.ά. Συνεχίζει τη νικηφόρα εκστρατεία με καταλήψεις των ανατολικών σατραπειών.

· Τρίτη φάση → εκστρατεία στην ινδική χερσόνησο με στόχο να φτάσει μέχρι τα πέρατα της Οικουμένης. Φτάνει μέχρι τον Ύφαση ποταμό (όριο της εκστρατείας του 326 π.Χ.). Δε φτάνει στο Γάγγη → αντίδραση του μακεδονικού στρατού. Φτάνει στις εκβολές του Ινδού - περνάει την έρημο της Γεδρωσίας - ναύαρχος Νέαρχος φτάνει μέχρι τις εκβολές του Τίγρη και του Ευφράτη. Την άνοιξη του 323 π.Χ. πεθαίνει στη Βαβυλώνα (ενώ προετοίμαζε τον περίπλου της Αραβίας).

Το έργο του Μ. Αλεξάνδρου

Παρά το περιορισμένο χρονικό διάστημα της βασιλείας του (336-323 π.Χ.) και τη νεαρή ηλικία του, το έργο του άφησε ανεξίτηλα ίχνη για τους επόμενους αιώνες.

Στρατιωτικός τομέας → διορατικός στρατηγός με μεγαλοφυή σκέψη → εφαρμογή κατάλληλου σχεδιασμού για την αντιμετώπιση του αντιπάλου, στις κατά μέτωπο συγκρούσεις, αλλά και στις πολιορκίες πόλεων.

Πολιτική δράση → ανάμειξη ελληνικού με ασιατικό κόσμο και ένωσή τους κάτω από μια ισχυρή διοίκηση. Αποδέχτηκε τις τοπικές συνήθειες, τις παραδόσεις και το διαφορετικό τρόπο άσκησης της εξουσίας για κάθε λαό. Διατήρησε το θεσμό των σατραπειών αναθέτοντας τη διοίκησή τους σε Έλληνες ή Πέρσες ηγεμόνες.

Οικονομικός τομέας → προώθηση της νομισματικής οικονομίας – εγκατάλειψη της ιδέας του αυτοκρατορικού θησαυροφυλακίου → δημιουργία ενιαίου νομισματικού συστήματος στην απέραντη αυτοκρατορία. 

Πολιτιστικός τομέας → διάδοση της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού - υιοθέτηση πολιτιστικών στοιχείων από την παράδοση των λαών της Ανατολής - ίδρυση νέων πόλεων - εξερευνήσεις περιοχών - επιθυμία για έρευνα (συμμετοχή στην εκστρατεία φιλοσόφων και ερευνητών) → ένοπλη εξερεύνηση.

Ο πολιτισμός

Η καθημερινή ζωή στις ελληνικές πόλεις της μητροπολιτικής Ελλάδας και τις αποικίες → φανερώνει το πολιτιστικό επίπεδο της εποχής:

·        Αντιλήψεις για την εργασία → περιφρόνηση χειρωνακτικής εργασίας και ενασχόληση με κοινά

·        Τρόπος διασκέδασης (συμπόσια, εορτές) – θεατρικές παραστάσεις

·        Κοινωνικός χαρακτήρας τελετών για γέννηση, γάμο και θάνατο.

Αθήνα → πρωτεία πολιτιστικής ανάπτυξης -  πόλος έλξης για ανθρώπους του πνεύματος και των τεχνών → 5^ος αιώνα οικοδόμηση σπουδαίων έργων στην Ακρόπολη – τελετές – εκδηλώσεις και θρησκευτικές παραστάσεις.

·        Φιλοσοφία → μέσα 5^ου αιώνα: στο κέντρο του ενδιαφέροντος ο άνθρωπος – ορθολογισμός. Σοφιστές, Σωκράτης, Πλάτων, Αριστοτέλης → βελτίωση ανθρώπου και ζωής.

·        Ποίηση → τραγικοί ποιητές (Αισχύλος, Σοφοκλής, Ευριπίδης): υψηλά διανοήματα -  κωμωδίες (Αριστοφάνης) → κριτική της καθημερινής πολιτικής ζωής

·        Ρητορικός λόγος → το δημοκρατικό πολίτευμα ευνόησε την καλλιέργειά του (Λυσίας, Ισοκράτης, Δημοσθένης)

·        Ανάπτυξη επιστήμης → αστρονομία, μαθηματικά (Μέτων), χωροταξική οργάνωση των πόλεων (Ιππόδαμος), ιατρική (Ιπποκράτης).