Ιστορία Α΄ Λυκείου: Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (1ος αι. π.Χ. - 3ος αι. μ.Χ.) - Η περίοδος της ακμής (27 π.Χ. - 193 μ.Χ.)

Η εποχή του Αυγούστου 27 π.Χ.- 14 μ.Χ.

Η ισχυροποίηση της κεντρικής εξουσίας

Επιθυμία Ρωμαίων για επικράτηση ειρήνης και τάξης: οργάνωση της κοινωνίας σε νέες βάσεις από Οκταβιανό → ενίσχυση κεντρικής εξουσίας, χωρίς να θίξει το δημοκρατικό αίσθημα των Ρωμαίων → αρνήθηκε αξίωμα του δικτάτορα, αλλά δέχτηκε να του προσφέρει η σύγκλητος τα υπόλοιπα (του υπάτου, ανθυπάτου, δημάρχου, ιμπεράτορα, μεγίστου αρχιερέως κ.ά.) – δημιουργία συμβουλευτικού σώματος → συμβούλιο του αυτοκράτορα – αποφυγή αυταρχικών μεθόδων – αλλά ουσιαστικά κατέλυσε το δημοκρατικό πολίτευμα με τις παρακάτω αλλαγές, χωρίς να δημιουργήσει αντιδράσεις:

·        Διατήρηση εποπτείας της διοίκησης του κράτους, της εξωτερικής πολιτικής και των στρατιωτικών ζητημάτων.

·        Ανάθεση διαχείρισης επιμέρους θεμάτων σε συγκλητικούς και ιππείς – καθορισμός αυστηρών προϋποθέσεων για είσοδο σε αυτές τις τάξεις (ηθική ακεραιότητα, εκπλήρωση στρατιωτικής υπηρεσίας, περιουσία).

·        Διοίκηση επαρχιών μαζί με σύγκλητο (διόριζε στρατιωτικούς διοικητές και η σύγκλητος ανθύπατους).

·        Εκτελεστική εξουσία → διοικητικοί αξιωματούχοι (αυτοκρατορική υπαλληλία).

·        Αναγέννηση γεωργίας – προσπάθεια επαναφοράς παλαιών ηθών.

·        Εξωραϊσμός Ρώμης → λαμπρά οικοδομήματα.

·        Συγκέντρωση εξουσιών στο πρόσωπό του – αναγορεύτηκε Αύγουστος από τη σύγκλητο ( σεβαστός – αναγνώριση θεϊκών ιδιοτήτων).

Το πολίτευμα και οι στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις

Αύγουστος →  δημιουργία μιας μορφής μοναρχικού πολιτεύματος: Ηγεμονία (Principatus) με στήριγμα το στρατό. Το μεγαλύτερο μέρος του στρατού ήταν στα πιο επικίνδυνα σύνορα – στη Ρώμη : εννιά μονάδες με 1000 στρατιώτες η καθεμιά → φρουρά πραιτωρίου. Οι πραιτωριανοί αρχικά πιστοί στον αυτοκράτορα, στη συνέχεια επικίνδυνοι (απέκτησαν μεγάλη δύναμη).

Ο στρατός μόλις που επαρκούσε για τη φύλαξη των συνόρων. Το νέο πολιτειακό καθεστώς άφηνε περιθώρια και σε άλλες δυνάμεις να παρεμβαίνουν (σύγκλητος, στρατός).

Πολίτευμα: δυαρχία εξουσιών → πρώτος πολίτης και σύγκλητος με αρμοδιότητες όχι σαφώς καθορισμένες → συγκρούσεις.

Διαδοχή → δεν ήταν θεσμοθετημένη – αρχικά ο διάδοχος οριζόταν από τον αυτοκράτορα ή ήταν κάποιος συγγενής του – καθοριστικός ο ρόλος της συγκλήτου → επικύρωνε την εκλογή – διαφορετικός ο θεσμός από ελληνιστικές μοναρχίες και  Ανατολή.

Οι διάδοχοι του Αυγούστου (14-193 μ.Χ.)

14 μ.Χ. (θάνατος Αυγούστου) – τέλη 2^ου αι. μ.Χ.: τρεις δυναστείες αυτοκρατόρων, οι οποίες διακρίνονται με κριτήριο τους συγγενικούς δεσμούς και την περιοχή καταγωγής τους.

·        Ιουλιο-κλαυδιανή δυναστεία (14-68 μ.Χ.): δεσμοί αίματος με Αύγουστο, κατάγονται από Ρώμη.

·        Δυναστεία Φλαβίων (69-96 μ.Χ.) με ιδρυτή το Βεσπασιανό, κατάγονται από ιταλικές πόλεις, ονομάζονται «αστοί».

·        Δυναστεία Αντωνίνων (96-192 μ.Χ.), προέρχονται από τις επαρχίες και συμβάλλουν στην ανάπτυξή τους → ανώτατο σημείο ακμής του ρωμαϊκού κράτους

Η διοίκηση και το δίκαιο

Διατήρηση τρόπου διοίκησης Οκταβιανού, αλλά με μεγαλύτερο συγκεντρωτισμό – ισχυρή διοίκηση – εξασθένηση αντιστάσεων.

Μείωση πρωταγωνιστικού ρόλου Ρώμης έναντι των κατακτημένων περιοχών → είσοδος αξιωματούχων από τις επαρχίες στη σύγκλητο -  παραχώρηση του δικαιώματος του Ρωμαίου πολίτη σε πολλούς κατοίκους επαρχιακών πόλεων – επαρχιώτες αυτοκράτορες – ίδρυση αποικιών και εγκατάσταση Ρωμαίων στρατιωτών σε περιοχές που βρίσκονταν σε ημιβάρβαρη κατάσταση → η ρωμαϊκή διοίκηση αποδεκτή από τους γηγενείς → μεγάλος αριθμός κατοίκων των επαρχιών  απέκτησε το δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη, το οποίο θα γενικευθεί στις αρχές του 3^ου αι. μ.Χ. με το διάταγμα του Καρακάλλα (212 μ.Χ.): όλοι οι ελεύθεροι κάτοικοι της αυτοκρατορίας αναγνωρίζονται ως Ρωμαίοι πολίτες.

Κτήσεις αυτοκρατορίας (εκτός από αυτές όπου είχε διαδοθεί ο ελληνικός πολιτισμός): επηρεάστηκαν από ρωμαϊκό πολιτισμό και εκλατινίστηκαν.

Συνθήκες άνεσης και ευημερίας για μεγάλο μέρος υπηκόων → οργάνωση αυτοκρατορίας, ισχυρό αμυντικό σύστημα, διευρυμένο οδικό δίκτυο (μετακίνηση στρατού, μεταφορά αγαθών).

Τερματισμός πολέμων – περιορισμός συγκρούσεων στην ιταλική χερσόνησο – διατήρηση ηρεμίας επαρχιών → Pax Romana, ειρήνη στη ρωμαϊκή οικουμένη και ευνομία.                      Η μεγαλύτερη προσφορά: ρωμαϊκό δίκαιο. Νομοθεσία (Δωδεκάδελτος): αρχικά ατελής και προορισμένη μόνο για την πόλη-κράτος της Ρώμης → σταδιακή επέκταση και συμπλήρωση λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα ήθη και τις συνήθειες των υπηκόων και τις φιλοσοφικές ιδέες των Ελλήνων – αργότερα επηρεασμός από χριστιανική ηθική. Στην πορεία συμπληρώσεις και τροποποιήσεις από συγκλητικά ψηφίσματα, διατάγματα πραιτώρων και αποφάσεις αυτοκρατόρων → πολυπλοκότητα: απαραίτητοι οι νομοδιδάσκαλοι (Σάλβιος Ιουλιανός, Γάιος κ.ά.)