Ιστορία Α΄ Λυκείου: Ελληνιστικοί Χρόνοι

Ελληνιστικοί Χρόνοι

Τα χαρακτηριστικά του ελληνιστικού κόσμου

α) Οικονομικά: Ενιαίο οικονομικό σύστημα → κοινό νομισματικό σύστημα, κοινή δημοσιονομική πολιτική και κοινός τρόπος συναλλαγών.

Οι βασιλείς: κάτοχοι γης και μεγαλύτερου μέρους παραγωγής – ανάπτυξη εμπορίου λόγω της πλούσιας γεωργικής παραγωγής και των ανταλλαγών μεταξύ των βασιλείων – χρήση ελληνικών νομισμάτων – δημιουργία τραπεζών – χρήση επιταγών.

β) Κοινωνικά: Προνομιούχος τάξη → έμποροι, ασχολούμενοι με τράπεζες, βασιλικοί υπάλληλοι (Έλληνες και λίγοι ελληνίζοντες γηγενείς).

Γηγενείς κυρίως → εργάτες και μικροκαλλιεργητές.

Ανάπτυξη δουλείας: για τις ανάγκες της πλούσιας διαβίωσης των ανώτερων στρωμάτων.

γ) Πολιτικά: Απόλυτη μοναρχία → συγκέντρωση όλων των εξουσιών στο πρόσωπο του ηγεμόνα → επιτελείο από Έλληνες και λίγους εξελληνισμένους γηγενείς ανώτερων στρωμάτων – ο πολίτης δε συμμετέχει στα κοινά.

Μετατοπισμός κέντρου βάρους στις μεγαλουπόλεις της Ανατολής → κέντρα ελληνιστικού κόσμου. Διοίκηση ελλαδικού χώρου κατά τα πρότυπα της μακεδονικής βασιλείας, αλλά σχετική αυτονομία ορισμένων πόλεων (Αθήνα, Σπάρτη κτλ.) – οργάνωση ομοσπονδιών (Αχαιοί, Αιτωλοί).

Ο ελληνιστικός πολιτισμός

Τα ελληνιστικά πνευματικά κέντρα

·        Αλεξάνδρεια:

Ø  Ιδρύθυκε από τον Αλέξανδρο (331 π.Χ.) → οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο

Ø  κάτοικοι: Έλληνες, Αιγύπτιοι και Εβραίοι

Ø  μεγάλο λιμάνι (γνωστό από το νησάκι Φάρο στην είσοδο)

Ø  Μουσείο (αφιερωμένο στις Μούσες, συγκεντρώνονταν πνευματικοί άνθρωποι) και Βιβλιοθήκη (εργάζονταν οι γραμματικοί: καταγραφή και σχολιασμός των κειμένων των αρχαίων συγγραφέων → πάπυρος )

·        Αντιόχεια:

Ø  Ιδρύθηκε από το Σέλευκο (300 π.Χ.) στον Ορόντη ποταμό

Ø  Διαιρεμένη σε τέσσερις συνοικισμούς: Τετράπολις

Ø  Τείχος

Ø  Λαμπρά οικοδομήματα και αγάλματα

Ø  Κάτοικοι: αρχικά Μακεδόνες, Αθηναίοι, Κρήτες και Κύπριοι, μετά και άλλα ασιατικά έθνη → πολυπολιτισμικό κέντρο

·        Πέργαμος:

Ø  Πρωτεύουσα κράτους Ατταλιδών στη Μ. Ασία

Ø  Κτισμένη σε οχυρωμένη ακρόπολη

Ø  Φημισμένη Βιβλιοθήκη (περίπου 200.000 χειρόγραφα → περγαμηνή)

Ø  Μουσείο

Ø  Βωμός του Διός

Γλώσσα

Διαμόρφωση ενιαίου συστήματος γραπτής και προφορικής επικοινωνίας: Κοινή Ελληνική → συγχώνευση των ελληνικών διαλέκτων, έχοντας ως βάση την αττική διάλεκτο -  επικράτηση απλούστερων διαλεκτικών ιδιομορφιών – χρησιμοποίηση στην καθημερινή επικοινωνία και από συγγραφείς (όργανο διάδοσης κηρυγμάτων χριστιανισμού - Βίβλος).

Θρησκεία

Ανάμειξη θρησκειών/συνένωση ποικίλων θρησκευτικών δοξασιών (θρησκευτικός συγκρητισμός) ή εμφάνιση νέων λατρειών.

Υιοθέτηση τοπικών δοξασιών από βασιλείς για κοινωνικούς και πολιτικούς λόγους.

Οι απλοί πολίτες → λατρείες με μυστηριακό χαρακτήρα (Ελευσίνια μυστήρια, Διονυσιακές τελετές, μυστήρια Ίσιδας κτλ.)– ελπίδες για καλύτερη «ζωή» μετά το θάνατο – δημιουργία καινούργιων λατρειών (Σάραπης).

Γράμματα

Μαζική παραγωγή βιβλίων χάρη στη διάδοση και την ευρεία χρήση της γραφικής ύλης (πάπυρος, περγαμηνή) και στη δημιουργία πνευματικών κέντρων (βιβλιοθήκη Αλεξάνδρειας), αλλά η πλειοψηφία των συγγραφέων → μιμητές έργων της κλασικής εποχής.

Γραμματικοί → οι πρώτοι φιλόλογοι, αντέγραφαν και σχολίαζαν κείμενα των κλασικών.

Ποίηση → έλλειψη πρωτοτυπίας – κολακεία ισχυρών – μίμηση παλαιών ειδών («Αργοναυτικά» Απολλώνιου Ρόδιου).

Θεόκριτος → περισσότερη πρωτοτυπία – εισηγητής βουκολικής ποίησης («Ειδύλλια»).

Ηρώνδας → νέο σατιρικό ποιητικό είδος: «Μίμοι».

Μένανδρος → κυριότερος εκπρόσωπος της νέας κωμωδίας, η οποία σατίριζε ανθρώπινους χαρακτήρες.

Ιστοριογραφία → Πολύβιος ο Μεγαλοπολίτης γράφει την ιστορία της εποχής του και προσπαθεί να εξηγήσει τους λόγους επικράτησης των Ρωμαίων.

Φιλοσοφία → Αθήνα → εκτός από Ακαδημία Πλάτωνα και Λύκειο του Αριστοτέλη λειτουργούν δύο νέες φιλοσοφικές σχολές:

·        Στωική φιλοσοφία → Ζήνων: η ζωή έχει μικρή αξία, γι’ αυτό ο άνθρωπος πρέπει να είναι αυτάρκης κι εγκρατής.

·        Επικούρεια φιλοσοφία → γνώση της φύσης – απαλλαγή από το φόβο – πνευματική απόλαυση → ευτυχία

Επιστήμες

Γεωγραφία → ανακάλυψη νέων περιοχών – Νέαρχος: παράπλους ακτών Ινδικού ωκεανού  - Πυθέας: βορειότερο άκρο Αγγλίας – Ερατοσθένης: κατασκευή παγκόσμιου χάρτη.

Αστρονομία → Αρίσταρχος ο Σάμιος: σφαιρικότητα γης και διπλή κίνησή της. 

Μαθηματικά → Ευκλείδης : «Στοιχεία»

Φυσικές Επιστήμες → Αρχιμήδης ο Συρακούσιος (ειδικό βάρος σωμάτων κ.ά.)

Φυσιογνωστικές Επιστήμες → Αλεξάνδρεια: ζωολογικός και βοτανικός κήπος

Βιολογία → Ηρόφιλος: έρευνες για νευρικό σύστημα και κυκλοφορία του αίματος

Ιατρικές γνώσεις → Εξέλιξη προς νέες κατευθύνσεις – συστηματοποίηση αργότερα (2^Ο αι. μ.Χ.) με Γαληνό.

Τέχνες

Στόχος → θαυμασμός και κατάπληξη – προβολή ανθρώπινων συναισθημάτων

Αρχιτεκτονική → μεγάλα και πολυτελή κτήρια – προβολή μεγαλείου των βασιλέων κι εξυπηρέτηση πρακτικών σκοπών (ανάκτορα, αγορές, γυμνάσια κτλ.)

Πλαστική → εξωτερίκευση ψυχικού κόσμου (αγωνία, πόνο κτλ.) των ανθρώπων των ταραγμένων εκείνων χρόνων: σύμπλεγμα του Λαοκόοντα, θνήσκων Γαλάτης κτλ.

Ζωγραφική → υψηλό καλλιτεχνικό επίπεδο: ψηφιδωτά (Πέλλα, Δήλος κ.α.)

Κοσμήματα → μεγάλη ποικιλία

Υαλουργία → διάδοση τέχνης «φυσητής» υαλουργίας